Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες

Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες, Γενικές πληροφορίες Ο ναός Εικονοθήκη Ζωφόρος

Κρυμμένος μέσα στα Αρκαδικά βουνά, το Κωτίλιον, το Λυκαίο, το Τετράτζι και το Ελάιον βρίσκεται σε υψόμετρο 1.131 μ. ένας από τους σημαντικότερους ναούς της ελληνικής αρχαιότητας, ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες ή στη Φιγάλεια Αρκαδίας. Στην περιοχή από την αρχαιότητα λατρεύονταν ο Απόλλωνας Βασσίτας, ο Δίας, ο Πάνας καθώς επίσης η Αφροδίτη και η Άρτεμη Ορθασία. Μάλιστα το 1903 κατά τη διάρκεια ανασκαφών σε μια μικρή κοιλάδα του όρους Κωτίλιον, 100 μέτρα ψηλότερα από ναό του Απόλλωνα, αποκαλύφθηκαν δύο ιερά, τα οποία αποδόθηκαν από τον Κ. Κουρουνιώτη, που διενήργησε τις ανασκαφές, στην Αφροδίτη και στην Άρτεμη Ορθασία. Ο Κ. Κουρουνιώτης στηρίχτηκε τόσο στις περιγραφές του Παυσανία όσο και σε χάλκινη πλάκα που βρέθηκε και η οποία αναφέρεται στον Απόλλωνα Βασσίτα, στην Άρτεμη Ορθασία και στον Σινόεντα Πάνα. Δυτικά του ναού υπήρχε οικισμός από την αρχαϊκή εποχή που ονομαζόταν "Βάσσαι" από τις βάσσες ή βήσσες, δηλαδή τις μικρές κοιλάδες που βρίσκονται ανάμεσα στις βραχώδεις εκτάσεις. Σε απόσταση 13 χλμ. από το ναό βρίσκεται και η αρχαία Φιγάλεια, η πόλη στην οποία διοικητικά υπαγόταν ο ναός.

Ο ναός χτίστηκε περίπου το 420 - 400 π.Χ. από τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, τον Ικτίνο. Σχετικά μας πληροφορεί ο Παυσανίας: Ἰκτίνος ὁ ἀρχιτέκτων τοῦ ἐν Φιγαλίᾳ ναοῦ γεγονώς τῇ ἡλικίᾳ κατά Περικλέα καί Ἀθηναίοις τόν Παρθενῶνα καλούμενον κατασκευάσας. (Παυσανίας VIII, 41,9) Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε ο Παυσανίας που γράφει λίγο παραπάνω: Ναῶν δ' ὅσοι πελοποννησίοις εἰσί, μετά γε τόν ἐν Τεγέᾳ προτιμῷτο οὗτος ἄν τοῦ λίθου τε ἐς κάλλος καί τῆς ἀρμονίας ἕνεκα. (Παυσανίας VIII, 41,8)

Νότια του ναού αποκαλύφθηκε ένα επίμηκες κτήριο, μήκους 25 μ. και πλάτους 7,50 μ. που αποδόθηκε στον πρώτο αρχαϊκό ναό του Απόλλωνα. Πολλοί όμως επιστήμονες διαφωνούν και ισχυρίζονται ότι ο αρχαϊκός ναός βρίσκεται στα θεμέλια του κλασικού. Η άποψη αυτή ισχυροποιείται και θεωρείται επικρατέστερη από τα ανασκαφικά ευρήματα κάτω από τον κλασικό ναό, γιατί μετά από δοκιμαστικές τομές φανερώθηκε κτήριο με μήκος 16 μ. και πλάτος 6,20 μ. και με τον ίδιο προσανατολισμό με του κλασικού ναού. Ανάμεσα στο πλήθος των ευρημάτων προκαλούν εντύπωση το πλήθος των όπλων, ιδιαίτερα των αμυντικών, που προφανώς προσφέρονταν στο θεό. Έτσι ίσως δικαιολογείται και το προσωνύμιο του θεού ως "επικούριου", επειδή βοήθησε τους Φιγαλείς να αντιμετωπίσουν το 659 π.Χ. τους Σπαρτιάτες κατά τη διάρκεια του β' Μεσσηνιακού πολέμου. Η νίκη μάλιστα των Φιγαλείων στηρίχτηκε σε χρησμό που πήραν από το μαντείο των Δελφών, σύμφωνα με τον οποίο θα νικούσαν τους Σπαρτιάτες μόνο αν πολεμούσαν μαζί τους οι Ορεσθάσιοι, οι οποίοι όμως θα σκοτώνονταν όλοι. Οι Ορεσθάσιοι πραγματικά έστειλαν 100 νέους, που φυσικά σκοτώθηκαν, οι Φιγαλείς όμως νίκησαν τους Σπαρτιάτες. Προφανώς λοιπόν ο θεός λατρευόταν ως πολεμικός θεός, γι' αυτό και η πληθώρα των αναθημάτων. Ο Παυσανίας όμως αποδίδει στο θεό το προσωνύμιο επικούριος, γιατί προστάτευσε τους Φιγαλείς από την επιδημική νόσο που είχε πλήξει τον ελλαδικό χώρο κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.)

Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες, Ο ναός Γενικές πληροφορίες Ζωφόρος Εικονοθήκη

Αν και δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύ κοινό, ο ναός συγκέντρωσε το ενδιαφέρον των μελετητών, ήδη από το 19ο αιώνα, εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων, οι οποίες τον καθιστούν ένα μοναδικό μνημείο. Τις ιδιαιτερότητες αυτές θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε.

Ο προσανατολισμός. Οι αρχαίοι ναοί είχαν προσανατολισμό από Ανατολή προς Δύση και η κύρια είσοδος του ναού βρισκόταν στην ανατολική πλευρά. Ο ναός του Απόλλωνα, αντίθετα, έχει προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο. Προσπαθώντας οι επιστήμονες να ερμηνεύσουν τη διαφορετικότητα αυτή κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έλλειψη αρκετού χώρου ήταν αυτή που ανάγκασε τους κατασκευαστές να τοποθετήσουν διαφορετικά το ναό. Υπάρχει όμως και η άποψη ότι ο συγκεκριμένος προσανατολισμός οφείλεται στην ιδιαίτερη θρησκευτική παράδοση των Αρκάδων, αφού υπάρχουν και άλλοι ναοί με ανάλογο προσανατολισμό, όπως ο ναός της Αθηνάς στην Αλίφειρα ή της Αθηνάς Σωτείρας στην Ασέα. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η άποψη του Ν. Γιαλούρη, ο οποίος συνδυάζει τον ασυνήθιστο προσανατολισμό με τη σχέση του Απόλλωνα με τις "Υπερβόρειες χώρες".

Ο ρυθμός Ο ναός είναι δωρικός, (αν και συνδυάζει στοιχεία και του ιωνικού και του κορινθιακού ρυθμού), διπλός "εν παραστάσι" περίπτερος

Οι διαστάσεις Οι διαστάσεις του ναού είναι 39,87Χ16,13 στο επίπεδο της ευθυντηρίας (δηλαδή στο επίπεδο με το έδαφος) και 38,24Χ14,48 στο επίπεδο του στυλυβάτη (δηλαδή στο επίπεδο που στηρίζονται οι κίονες). Οι μακριές πλευρές είναι περίπου κατά 2,5 φορές μεγαλύτερες από τις στενές.

Οι κίονες Οι κίονες είναι δωρικοί και είναι 6 στις στενές πλευρές και 15 στις μακριές. Εδώ έχουμε μια ιδιορρυθμία σε σύγκριση με τους λοιπούς ναούς, στους οποίους συνήθως οι κίονες στις μακριές πλευρές ήταν διπλάσιοι συν ένας των κιόνων των στενών πλευρών. Το μήκος του ναού σε συνδυασμό με τον αριθμό των κιόνων σχηματίζει ένα επίμηκες κτήριο, που είναι χαρακτηριστικό κυρίως των αρχαϊκών χρόνων. Τα στοιχεία αυτά παραπέμπουν στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, ο οποίος φαίνεται ότι χρησίμευσε ως πρότυπο. Ίσως θα έπρεπε να τονίσουμε και τη στενή σχέση των Βασσών με το μαντείο των Δελφών. Ακόμη μία ιδιομορφία είναι ότι οι κίονες της βόρειας πλευράς είναι παχύτεροι από τους κίονες των άλλων πλευρών. Τέλος, απουσιάζει η ένταση, ένα άλλο χαρακτηριστικό των κιόνων.

Θριγκός Ο θριγκός αποτελείται από ένα απλό δωρικό επιστύλιο και από δωρική ζωφόρο, δηλαδή τρίγλυφα και μετόπες.

Αετωματικά γλυπτά Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν την ύπαρξη αετωματικών γλυπτών που τα θεωρούν χαμένα από την αρχαιότητα, ενώ άλλοι αμφισβητούν την ύπαρξή τους στηριζόμενοι στο στενό βάθος του αετώματος που δεν επιτρέπει την ύπαρξη γλυπτών.

Τα μέρη του ναού Ο ναός αποτελείται από πρόναο, οπισθόδομο, σηκό και άδυτο. Ο πρόναος είναι βαθύτερος από τον οπισθόδομο. Υπήρχαν ανάμεσα στον πρόναο και το σηκό κιγκλιδώματα και η επικοινωνία γινόταν μέσω μεγάλης θύρας που σχημάτιζε παραστάδες. Το νεωτερικό στοιχείο του ναού είναι μια μικρότερη θύρα στον ανατολικό τοίχο του σηκού, στο ύψος του αδύτου. Σύμφωνα με τους μελετητές στο άδυτο θα υπήρχε απέναντι ακριβώς από τη θύρα το λατρευτικό άγαλμα του θεού με την πρόσοψη στραμμένη προς την Ανατολή ή κάποιος βωμός, που θα φωτιζόταν όταν ανέτειλε ο ήλιος.

Η διευθέτηση του σηκού Εκείνο το στοιχείο όμως που προκαλεί κάθε μελετητή του ναού είναι η διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου του σηκού. Ως συνήθως στους άλλους ναούς υπάρχει μια εσωτερική κιονοστοιχία σε σχήμα Π στην οποία στηρίζεται η στέγη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, η εσωτερική κιονοστοιχία έχει αντικατασταθεί από πέντε ζεύγη ιωνικών ημικιόνων. Οι ημικίονες εφάπτονται σε λεπτούς τοίχους, οι οποίοι με τη σειρά τους εφάπτονται στον τοίχο του σηκού, σχηματίζοντας με αυτόν τον τρόπο μικρές κόγχες. Το νοτιότερο ζεύγος των ημικιόνων ενώνεται με τους τοίχους του σηκού σχηματίζοντας γωνία 45 μοιρών. Οι κίονες έχουν έντεκα ραβδώσεις. Τα ιωνικά ημικιονόκρανα με εχίνο σχημάτιζαν στην πρόσοψη δύο ελικωτές απολήξεις και από μία στα πλάγια. Ανάμεσα στο νοτιότερο ζεύγος των ημικιόνων υπήρχε ελεύθερος κίονας που είχε το αρχαιότερο κορινθιακό κιονόκρανο στην ελληνική αρχιτεκτονική. Το λατρευτικό άγαλμα θα πρέπει να ήταν μπροστά από τον κορινθιακό κίονα. Υπάρχει βεβαίως και άλλη άποψη, σύμφωνα με την οποία δεν υπήρχε ανθρωπόμορφο λατρευτικό άγαλμα του θεού, αλλά ο κίονας αποτελούσε την ανεικονική παράσταση της θεότητας. Η κιονολατρία δεν ήταν άγνωστη στην Αρκαδία. Ο Απόλλωνας παριστάνεται με την ανεικονική αυτή μορφή, έχοντας την επωνυμία Αγυιέας. Σύμφωνα, άλλωστε, με τον Παυσανία, ο Απόλλωνας παριστανόταν με μορφή πυραμίδας στο γυμνάσιο των Μεγάρων, ενώ στο ιερό του Πυθίου Απόλλωνα στην Τεγέα λατρευόταν σε σχήμα κιονίσκου. Τον κυρίως χώρο του σηκού διέτρεχε εσωτερικά ιωνικός θριγκός, που αποτελούνταν από χαμηλό ιωνικό επιστύλιο, πάνω στο οποίο στηριζόταν η περίφημη ιωνική ζωφόρος. Το εσωτερικό του ναού. Πίνακας του Cockerrel R. A. 1788 - 1863

Ναός του Ποσειδώνα, Σούνιο, Γενικές πληροφορίες

Ναός του Ποσειδώνα, Σούνιο, Γενικές πληροφορίες Ο ναός σχέδια του ναού Φωτοθήκη

Αν οι Αθηναίοι με τον Παρθενώνα τίμησαν την Αθηνά, τη μια από τους δύο διεκδικητές της ονοματοδοσίας της πόλης, στο Σούνιο αφιέρωσαν το ναό στο δεύτερο διεκδικητή, στον Ποσειδώνα. Δεν υπήρχε ίσως και καλύτερη θέση απ' αυτήν. Ένας βράχος ύψους 60 μέτρων πάνω από τη θάλασσα, στο νοτιότερο σημείο της πόλης, εκεί απ' όπου περνούν για τελευταία φορά όσοι φεύγουν με πλοίο απ' την Αθήνα, ή το σημείο που συναντά κανείς πρώτο όταν πλησιάζει στην Αθήνα. Είναι ο ίδιος βράχος, που σε μια παραλλαγή του μύθου, στεκόταν ο Αιγέας, περιμένοντας το γιο του Θησέα να επιστρέψει από την Κρήτη, και, όταν αντίκρισε στο βάθος του ορίζοντα το πλοίο με μαύρα πανιά, πήδηξε στο πέλαγο, που από τότε πήρε το όνομά του, Αιγαίο. Ως τόπος λατρείας το Σούνιο είναι γνωστό από τον Όμηρο. Στο στίχο 278 της γ' ραψωδίας της Οδύσσειας αφηγείται ο Νέστορας στον Τηλέμαχο: ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα πλέομεν Τροίηθεν ἰόντες, Ἀτρεΐδης καὶ ἐγώ, φίλα εἰδότες ἀλλήλοισιν· ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέων Μαζί αρμενίζαμε λοιπόν, γυρνώντας απ’ την Τροία, αγαπημένα και πιστά, εγώ κι ο γιος τ’ Ατρέα. Κι όταν στο Σούνιο φτάσαμε, στων Αθηνών τον κάβο Μετάφραση Ζήσιμου Σίδερη Από τις ανασκαφές προέκυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν κατοίκηση της ευρύτερης περιοχής ήδη από το 2800 π.Χ. Στον ίδιο το βράχο βρέθηκε ένας σφραγιδόλιθος μινωικής τεχνοτροπίας, ένα χάλκινο ειδώλιο με σπείρες της πρωτογεωμετρικής περιόδου που παραπέμπουν σε λατρευτικές τελετές στα μυκηναϊκά και γεωμετρικά χρόνια. Από το πλήθος των ευρημάτων, όπως ξίφη, βέλη, δόρατα, ανδρικές προτομές, ομοιώματα οπλιτών, αλόγων και ασπίδων προκύπτει το συμπέρασμα ότι υπήρχε λατρεία ανδρικής πολεμικής μορφής που είχε σχέση με τις χθόνιες θεϊκές δυνάμεις. Η λατρεία της θεότητας συνεχίστηκε κι όταν ακόμα είχαν ιδρυθεί τα ιερά της Αθηνάς και του Ποσειδώνα. Περίπου στα τέλη του 7ου αι, τοποθετήθηκαν στην κορυφή του βράχου τέσσερις γιγαντιαίοι κούροι, που ήταν ορατοί από τους παραπλέοντες ναυτικούς. Στην ανασκαφή του 1906 βρέθηκαν τέσσερις μαρμάρινοι κούροι του 590-580 π.Χ., οι οποίοι καταστράφηκαν, μάλλον κατά την Περσική εισβολή το 480 π.Χ. Στις αρχές του 5ου τοποθετείται και η ανέγερση του ναού του Ποσειδώνα, ο οποίος καταστράφηκε κι αυτός από τους Πέρσες, όπως άλλωστε και ο μικρότερος ναός της Αθηνάς που είχε ιδρυθεί τον 6ο αι. Κατά τη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι έκτισαν στο βράχο ισχυρό φρούριο, για να εξασφαλίσουν τη διέλευση των σιτοφόρων πλοίων. Εκτός από το ναό του Ποσειδώνα στο βράχο υπήρχε ο ναός της Αθηνάς Σουνιάδας, κτισμένος περίπου στα μέσα του 5ου αι., Προπύλαια, δύο Στοές, στη συνέχεια των προπυλαίων κι ένας μικρός οικισμός. Στα ελληνιστικά χρόνια κατασκευάστηκαν νεώσοικοι στη βορειοδυτική άκρη του ακρωτηρίου.

Ο ναός σχέδια του ναού Φωτοθήκη Δορυφορική περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο

Ναός του Ηφαίστου (Θησείο) (1)

Αριστερά, πάνω στον Αγοραίο Κολωνό, στο ψηλότερο σημείο της Αγοράς, δεσπόζει ο καλύτερα διατηρημένος ναός της Kλασικής Aρχαιότητας, ο ναός του Ηφαίστου. Εδώ ο θεός της φωτιάς και του σιδήρου συλλατρευόταν με την πολιούχο της πόλης θεά Αθηνά, ως προστάτες θεοί των τεχνών και των επαγγελμάτων και ιδιαίτερα ως προστάτες των μεταλλουργών και των αγγειοπλαστών. Ενδιαφέρον είναι ότι κοντά στο ναό, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, υπάρχουν εργαστήρια μεταλλουργών.

Ο ναός αυτός είναι το πρώτο από τα έργα του μεγάλου οικοδομικού προγράμματος που είχε προτείνει ο Περικλής. Άρχισε να κτίζεται πριν τον Παρθενώνα, γι' αυτό εξωτερικά είναι πρωϊμότερός του, όμως, τα έργα διακόπηκαν και ολοκληρώθηκαν με το πέρας των εργασιών στον Παρθενώνα. Χτίζεται από τον σπουδαίο αρχιτέκτονα, του οποίου το όνομα παραμένει άγνωστο, που θεωρείται ο ίδιος δημιουργός άλλων τριών γνωστών ναών της ίδιας εποχής: του Ποσειδώνος στο Σούνιο, του Άρεως στις Αχαρνές (που είχε μεταφερθεί τον 1ο αι. π.Χ. στο χώρο της Αγοράς) και της Νεμέσεως στον Ραμνούντα. Και οι τέσσερις επιβλητικοί, περίπτεροι ναοί είχαν μεταξύ τους ίδια μορφή, ίδιες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και αρκετά κοινά με τον Παρθενώνα.

Ο ναός χωριζόταν σε πρόναο, κυρίως ναό και οπισθόδομο με 6 x 13 δωρικούς κίονες. Ο κυρίως ναός είχε ίσως εσωτερική δίτονη κιονοστοιχία, αντιγράφοντας τον Παρθενώνα. Μέσα υπήρχαν τα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς Εργάνης που είχε φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Αλκαμένης. Οι μετόπες, η εσωτερική ζωφόρος (παρθενώνια επίδραση) και τα αετώματα, αναπαρίσταναν τους άθλους των δύο μεγάλων ηρώων, του Θησέα και του Ηρακλή. Ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί στα κατορθώματα του Θησέα, γι' αυτό και η μεταγενέστερη σύγχυση για την ταυτότητα του μνημείου.

Γύρω στο 600 μ.Χ. μετατρέπεται σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο που, κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας, ονομάστηκε Ακαμάτης, δηλαδή, τεμπέλης, επειδή του επέτρεπαν να λειτουργεί μόνο μια φορά το χρόνο, στη χάρη του. Την εποχή των περιηγητών ο ναός έγινε χώρος ταφών των διαμαρτυρομένων. Μέσα στο ναό, σήμερα, ξεχωρίζουμε ταφόπετρες με λατινικούς χαρακτήρες, των ξένων που η μοίρα θέλησε να μείνουν για πάντα στα χώματα της Aττικής. Ανάμεσά τους διακρίνεται το όνομα του Άγγλου φιλέλληνα Τουέντελ, που οι Αθηναίοι θρήνησαν σαν δικό τους άνθρωπο. Πάνω στα μάρμαρα του ναού χαράχτηκε και το λίθινο χρονικό της μεσαιωνικής Αθήνας κυρίως την περίοδο 1000-1150.

πηγή

Αρχαία Κόρινθος

Αρχαία Κόρινθος

Ο Αρχαιολογικός χώρος της Αρχαίας Κορίνθου

από νοτιοδυτικά. Εναέρια άποψη.

Οι σωζόμενοι εφτά μονολιθικοί κίονες

του αρχαϊκού δωρικού ναού της Κορινθιακής αγοράς.

Σχεδιάγραμμα του Αρχαιολογικού

χώρου της Αρχαίας Κορίνθου

Τα ίχνη της ολβίας Κορίνθου είναι πολλά και ενδιαφέροντα. Σταχυολογούμε: Ο περίφημος και επιβλητικός ακόμη και σήμερα αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα, με τους μονολιθικούς δωρικούς κίονες από τους οποίους εφτά παραμένουν όρθιοι σε περίοπτη θέση πάνω από τα ερείπια της αγοράς. Οι δωρικοί κίονες του πτερού ήταν 6 στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές. Για τη στήριξη της οροφής υπήρχαν και εσωτερικές κιονοστοιχίες κατά μήκος του αρκετά επιμήκους σηκού, ο οποίος ήταν χωρισμένος σε δύο δωμάτια και επιπλέον σε πρόναο και οπισθόδομο που είχαν στην πρόσοψή τους ανά δυο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Ο ναός χτίστηκε περί το 530 π.Χ. Η αγορά, η οποία είχε μορφή ορθογωνίου και διαστάσεις 160 μέτρα μήκος και 70 πλάτος. Τα κυριότερα κτίσματα που την περιβάλλουν είναι η νότια στοά, που σχηματίζεται από σειρά ομοιόμορφων καταστημάτων, καθένα από τα οποία ήταν χωρισμένο σε δύο δωμάτια. Μπροστά στα καταστήματα υπάρχει διπλή σειρά κιονοστοιχίας. Η εξωτερική ήταν δωρική, ενώ η εσωτερική ιωνική. Ανάμεσα σ' αυτή τη στοά παρεμβάλλεται το βουλευτήριο. Άλλη σειρά καταστημάτων της αγοράς είναι τα κεντρικά καταστήματα με το "βήμα του Αποστόλου Παύλου" ανάμεσά τους και μία άλλη σειρά είναι τα βορειοδυτικά καταστήματα, που περιλαμβάνουν το χαρακτηριστικό τοξωτό οικοδόμημα ανάμεσά τους.

Αφήνοντας την αγορά και κατεβαίνοντας τα μνημειακά σκαλοπάτια των Προπυλαίων, προσεγγίζουμε την οδό Λεχαίου. Κοντά της βρίσκεται η Πειρήνη κρήνη με τα έξι ανοίγματα (τους χώρους που μοιάζουν σα σπηλιές), όπως μας λέει ο Παυσανίας. Ενδιαφέρουσα είναι και η κρήνη Γλαύκη, σκαλισμένη σε βράχο.
Έξω από τον κυρίως αρχαιολογικό χώρο επισκέψιμα είναι τα εξής μνημεία: Το Ωδείο, το οποίο κατασκευάστηκε στο τέλος του 1ου αιώνα μ.Χ., ανακαινίστηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό και δημιουργήθηκε τότε η αυλή του με στοές γύρω, η οποία έφερε το ωδείο πλησιέστερα στο θέατρο. Αυτό βρίσκεται λίγο χαμηλότερα. Βεβαιώθηκαν ίχνη ενός παλιότερου θεάτρου του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα με ξύλινη σκηνή. Τον 3ο π.Χ. αιώνα το θέατρο αποκτά χτιστή σκηνή. Το κοίλο του (κερκίδες) υπολογίζεται πως ήταν χωρητικότητας 18.000 θεατών. Στην αρχή του 3ου μ.Χ. αιώνα η ορχήστρα μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αρένα για θηριομαχίες. Βόρεια του θεάτρου εντοπίζονται λείψανα του γυμνασίου. Τέλος, το Ασκληπιείο κοντά στην πηγή Λέρνα. Η ανασκαφή έδειξε πως το Ασκληπιείο είναι σκαλισμένο κατά το μέγα μέρος στο βράχο. Ο ναός είχε διαστάσεις 14,93Χ8,32 μέτρα με σηκό και πρόναο με τέσσερις δωρικούς κίονες μπροστά.
Στον Ακροκόρινθο, το κάστρο της Κορίνθου, οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1961 από την Αμερικανική αρχαιολογική Σχολή. Τα σημαντικότερα κτίσματα που ήρθαν στο φως είναι τα εξής: Ο ναΐσκος της Αφροδίτης, οι μικροί ναοί που ήταν αφιερωμένοι στη Δήμητρα και την Κόρη, βωμοί του Ήλιου, η κρήνη της "επάνω Πειρήνης". Επειδή το κάστρο ήταν σε διαρκή χρήση από την πρώιμη αρχαιότητα μέχρι και πρόσφατα, τα κατά καιρούς κτίσματα έχουν αναδομηθεί και αναδομηθεί διαφορετικά πολλές φορές, ενώ το οικοδομικό υλικό έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις για να καλύψει τις ανάγκες των εποχών. Έτσι, τα ευρήματα της αρχαιότητας είναι πραγματικά πενιχρά, παρά το γεγονός ότι το οικοδομικό υλικό αυτής της εποχής είναι διάσπαρτο στο χώρο και ξαναχρησιμοποιημένο σε νεότερα κτίρια.

πηγή

Ναός της Αφαίας, Αίγινα

Στα 500 περίπου π.Χ. πάνω στα ερείπια παλιότερου ναού χτίστηκε ο καλύτερα διατηρημένος σήμερα στην Ελλάδα αρχαϊκός ναός, ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα.

Οι πληροφορίες που έχουμε για τα ναό είναι ελάχιστες. Δε γνωρίζουμε ούτε τους αρχιτέκτονες ούτε ποιος επιμελήθηκε τη γλυπτή διακόσμηση ούτε ακόμη πόσα χρόνια χρειάστηκαν για την αποπεράτωσή του. Ο προηγούμενος ναός, που ήταν κτισμένος στο ίδιο ακριβώς σημείο, είχε ανεγερθεί περίπου στο 600 π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 510 π.Χ. Ήταν ναός περίπτερος, δηλαδή είχε γύρω γύρω μια σειρά κιόνων, και ήταν πώρινος. Στη στενή πλευρά είχε 6 κίονες και στη μακριά 12. Τα κατεστραμμένα από την πυρκαγιά μέλη του καταχώθηκαν για να κατασκευαστεί το άνδηρο πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε ο νέος ναός. Και οι δυο ναοί ήταν αφιερωμένοι στην Αφαία. Παλιότερα ο ναός πιστευόταν πως ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά ή τον Ηρακλή. Όταν όμως κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών βρέθηκε αφιέρωση στην Άφα, τότε αποδόθηκε στην Αφαία. Ο ναός θεωρείται ως κορυφαία δημιουργία της αρχαϊκής αρχιτεκτονικής και πιστεύεται ότι αποτέλεσε το ναό πρότυπο για τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα, Ικτίνο και Καλλικράτη.

Ο Μύθος της Αφαίας

Η Άφα ή Αφαία δεν είναι άλλη από τη Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα. Αυτή λοιπόν η Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα ήταν κόρη του Δία και της Κάρμης. Η Κάρμη ήταν κόρη του Εύβουλου και εγγονή της Δήμητρας. Ο Δίας ενώθηκε με την Κάρμη στην Καινώ της Κρήτης κι έτσι γεννήθηκε η Βριτόμαρτη - Δίκτυννα. Αγαπημένη της απασχόληση ήταν να γυρνά μέσα στα δάση και είναι ευνόητο ότι αγαπούσε την Άρτεμη, γι' αυτό και την ακολουθούσε συνέχεια. Υπάρχει η άποψη ότι αυτή είχε επινοήσει το κυνηγετικό δίχτυ, γι' αυτό και ονομάστηκε Δίκτυννα. Κάποτε την είδε ο Μίνωας, την ερωτεύτηκε και επειδή αυτή αρνήθηκε να ενωθεί μαζί του άρχισε να την κυνηγά. Εννιά μήνες την κυνηγούσε συνέχεια από βουνό σε βουνό κι από λαγκάδι σε ραχούλα. Κάποτε όμως την πρόφτασε πάνω σε κάποιο ακρωτήρι· όχι γιατί κουράστηκε η Βριτόμαρτη, αλλά γιατί πιάστηκε το φόρεμά της σε μια μυρτιά. Πριν προλάβει όμως ο Μίνωας να την κάνει δική του η Βριτόμαρτη πήδηξε στη θάλασσα και βρέθηκε στα δίχτυα των ψαράδων. Τότε οι παλιοί κάτοικοι της Κρήτης, οι Κύδωνες, την ονόμασαν Δίκτυννα και τη λάτρεψαν σαν θεά στο "Δικταίον όρος". Υπάρχει όμως και παραλλαγή του μύθου που λέει τα εξής: Η Βριτόμαρτη, κόρη του Δία και της Κάρμης, γεννήθηκε στη Φοινίκη. Επειδή ήθελε να διατηρήσει την αγνότητά της άφησε την πατρίδα της και ήρθε στο Άργος κοντά στις κόρες του Ερασίνου, τη Βύζη, τη Μελίτη, τη Μαίρα και την Αγχιρρόη. Από 'κει πήγε στην Κεφαλληνία, όπου οι ντόπιοι της έδωσαν το όνομα Λαφρία. Αργότερα βρέθηκε στην Κρήτη όπου την είδε ο Μίνωας, την αγάπησε κι άρχισε να την κυνηγά. Τότε η Βριτόμαρτη κρύφτηκε στα δίχτυα κάποιων ψαράδων κι έτσι γλίτωσε απ' το Μίνωα. Ένας όμως απ' τους ψαράδες, ο Ανδρομήδης, την πήρε μαζί του και με το πλοίο του την έφερε στην Αίγινα. Εκεί προσπάθησε να την κάνει δική του, αλλά η Βριτόμαρτη για να ξεφύγει άρχισε να τρέχει γρήγορα μέχρι που έφτασε σε κάποιο άλσος. Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι όχι την ίδια. Τότε λοιπόν την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη), τη λάτρεψαν σαν θεά και στον τόπο εκείνο τής έκτισαν ιερό. Σύμφωνα με την ανάλυση του μύθου από τον Ι. Θ. Κακριδή στη σελ. 273 του 3ου τόμου της Ελληνικής μυθολογίας, η Βριτόμαρτη είναι μια μινωική σεληνιακή θεότητα που τα δύο ονόματά της σηματοδοτούν τη συγχώνευση δυο κρητικών θεοτήτων της Βριτόμαρτης στην ανατολική Κρήτη και της Δίκτυννας στη δυτική. Πρότυπο ήταν η Αστάρτη της Γάζας. Στην ολυμπιακή θρησκεία, επειδή καλύπτεται από την αντίστοιχη Άρτεμη, ξέπεσε σε ηρωίδα. Εξάλλου η Άρτεμη αποκτά ως λατρευτικά τα ονόματα : Αφαία, Λαφρία, Βριτόμαρη, Δίκτυννα. Η μυθοποιημένη παρετυμολογική σχέση με τα δίχτυα των κυνηγών ή των ψαράδων ευνοήθηκε από τα σεληνιακά γνωρίσματα της θεάς, μιας και τα δίχτυα θεωρούνται ως όργανο μαγείας. Οι περιπλανήσεις της συσχετίζονται με τις φάσεις της Σελήνης. πηγή

ΔΕΛΦΟΙ

Ιστορία των Δελφών

Ο θρύλος λέει ότι οι Δελφοί ήταν το σημείο που συναντήθηκαν οι δύο αετοί. όταν ο Δίας τους έστειλε να πετάξουν από δύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Σ'αυτό το σημείο ο Δίας έριξε τον ιερό βράχο και οι Δελφοί έγιναν γνωστοί στα πέρατα του τότε κόσμου ως ο ομφαλός της Γης, το κέντρο του κόσμου.

Πριν όμως γίνει αυτό γεγονός, αυτή ήταν η περιοχή που ζούσε η θεά Γαία με τον προστάτη της και γιό της, το ερπετό Πύθωνα. Ο Απόλλωνας γιος του Δία έφυγε από τον Όλυμπο με σκοπό να σκοτώσει τον Πύθωνα και να κατακτήσει αυτό το όμορφο και ιερό μέρος.

Ο Απόλλωνας Θεός της χάρης, της μουσικής, του φωτός και της καλλιτεχνίας με την σφαγή του Πύθωνα έδωσε στους Έλληνες τον θρίαμβο της κατατρόπωσης του πρωτόγονου ενστίκτου, δίνοντας ταυτόχρονα ώθηση στην άνθηση και στην πραγματοποίηση καλλιτεχνημάτων σε όλους τους τομείς της μουσικής, γλυπτικής, συγγραφής και του τραγουδιού.

Μετά την σφαγή του Πύθωνα ο Απόλλωνας αυτοεξορίστηκε με σκοπό την αυτοτιμωρία και τον εξαγνισμό του, πριν επιστρέψει νικητής στους Δελφούς.

Δέλφις σημαίνει στ' αρχαία Ελληνικά Δελφίνι, και γι' αυτό οι Δελφοί ονομάστηκαν έτσι. Προς τιμή του δελφινιού, και αυτό γιατί αυτή τη μορφή πήρε ο Απόλλωνας κατά το ταξίδι της επιστροφής του, οδηγώντας το καράβι με τους Κρήτες ναυτικούς με σκοπό να μείνουν στους Δελφούς για να χτίσουν το ιερό του και να γίνουν οι ιερείς του.

Με την επιστροφή του ο Απόλλωνας στέφθηκε επισήμως προστάτης και άρχοντας των Δελφών. Στο σημείο που έγινε η σφαγή του Πύθωνα, τοποθετήθηκε ο ομφαλός βράχος. Ο ομφαλός σημαίνει "κέντρο της γης" και εκεί ήταν το Ιερό Μαντείο των Δελφών.

Στο κέντρο της Γής.Κατά τον 7ο αιώνα π.χ. οι Δελφοί ήταν μια πολύ σημαντική πόλη καθώς ήταν το κέντρο της Αμφικτιονίας. Επισήμως όμως ήταν κάτω από την δυναστεία του Κροίσου. Ο Κλεισθένης όμως τύραννος της Σικυώνας ελευθέρωσε την πόλη κατά το 585 π.χ. όπου και ακολούθησε η πραγματική άνθηση της πόλης που οδήγησε στην φήμη και την δόξα της.

Ο Κλεισθένης έχτισε καινούργιες ενότητες στον ναό, και το θησαυροφυλάκιο, και ήταν εκείνος υπεύθυνος για την έναρξη των Πύθιων, ανάλογων των Ολυμπιακών αγώνων, και που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια όπως και οι Ολυμπιακοί αγώνες.

Κατά την περίοδο των Πύθιων αγώνων, εκτελούνταν παραστάσεις στο θέατρο, και στο στάδιο οι 7000 θεατές παρακολουθούσαν τους αθλητές ν' αγωνίζονται στα αθλήματα, καθώς και αρματοδρομίες.

Οι Δελφοί ήταν το σημαντικότερο ιερό μέρος της Αρχαϊκής περιόδου στην Ελλάδα (750-550 π.χ.). Κάθε πόλη που είχε σκοπό την αποίκηση εκτός των τότε Ελληνικών συνόρων, έπρεπε να συμβουλευτεί τους χρησμούς από το Μαντείο των Δελφών.

Όταν η αποίκηση στεφόταν με επιτυχία, οι προσφορές, και τα δώρα κατέκλυζαν τον ναό σαν δείγμα ευχαριστίας και σεβασμού. Γι' αυτό και οι Δελφοί σύντομα έγιναν η δυνατότερη και ισχυρότερη οικονομικά πόλη της Ελλάδας. Σύντομα ανεγέρθηκαν 20 μαρμάρινα θησαυροφυλάκια για να στεγάζουν τις πολύτιμες και απαράμιλλης ομορφιάς προσφορές.

Κάθε ισχυρή πόλη της Αρχαίας Ελλάδας είχε χτισμένο στους Δελφούς το θησαυροφυλάκιο της. Οι πόλεις που δεν ήταν τόσο οικονομικά ισχυρές για να χτίσουν το θησαυροφυλάκιό τους ανέγειραν αγάλματα στην Ιερά Οδό.

Από το νησί Σίφνος που κατά την αρχαία περίοδο ήταν από τα οικονομικά ισχυρότερα, έστειλαν εισφορές και έχτισαν ένα πανέμορφο Ιωνικού ρυθμού ναό που ήταν προφανής ο σκοπός του να επισκιάσει τους υπόλοιπους θησαυρούς, και θησαυροφυλάκια.

Οι Αθηναίοι επίσης έχτισαν το θησαυροφυλάκιό τους στους Δελφούς μετά την μάχη του Μαραθώνα κατα΄την οποία υπερνίκησαν τους Πέρσες.

Οι νίκες του Αθηναίου ήρωα Θησέα αναπαριστούνται στα εντυπωσιακά ανάγλυφα που περιτριγυρίζουν το Αθηναϊκό θησαυροφυλάκιο. Επίσης στους τοίχους του Αθηναϊκού θησαυροφυλακίου υπήρχε τεράστιος πίνακας από μαλακή πέτρα, έτσι ώστε οι επισκέπτες του θησαυροφυλακίου να χαράζουν τα αναθήματα, τις ευχές και τις αφιερώσεις τους. Ήταν αξιοσημείωτο ότι στους Δελφούς κάθε σημαντική πόλη είχε χτισμένο το θησαυροφυλάκιό της.

Οι Δελφοί όμως ήταν ουδέτερη ζώνη και έβλεπες να γειτονεύουν τα θησαυροφυλάκια πόλεων που βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους. Όταν οι Συρακούσες νίκησαν την Αθήνα στην κρίσιμη μάχη κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, έσπευσαν να χτίσουν το μεγαλόπρεπο θησαυροφυλάκιό τους ακριβώς απέναντι από αυτό των Αθηνών. Όλες οι πόλεις κράτη τις Ελλάδος συνεισέφεραν οικονομικά και έστελναν θησαυρούς κατά συρροή στους Δελφούς.

Όπως ο Δωρικού ρυθμού, μεγαλόπρεπος ναός που ανεγέρθηκε, κατά την Αρχαϊκή περίοδο και ήταν τοποθετημένος σ'ένα από τα λίγα επίπεδα σημεία του ιερού χώρου του Μαντείου των Δελφών. Πάνω από την είσοδο του ναού ήταν χαραγμένα - σκαλισμένα γνωμικά όπως: "γνώριζε τον εαυτόν σου".

Στο Μαντείο έρχονταν όλοι όσοι επιθυμούσαν κάποια συμβουλή. Το Μαντείο των Δελφών ήταν θρησκευτική εμπειρία κατά την οποία όλα τα ερωτήματα έβρισκαν απαντήσεις και οι συμβουλές των ιερέων του Απόλλωνα ακολουθούνταν κατά γράμμα.

Ο Απόλλωνας ήταν εκείνος που συμβούλευε μέσω της ιέρειας του, Πυθίας, η οποία καθόταν στο τρίποδο ανάμεσα στις αναθυμιάσεις που ήταν το μέσο επικοινωνίας με τον Απόλλωνα.

Πριν από κάθε επικοινωνία με τον Απόλλωνα, έπρεπε να τηρηθούν κάποιοι τελετουργικοί κανόνες από την ιέρεια Πυθία.

Πρώτα έπρεπε να πλυθεί στα ιερά νερά της Κασταλίας πηγής για να καθαρίσει και εξαγνίσει το σώμα της εσωτερικά, και μόνο τότε μπορούσε να καθίσει στον ομφάλιο βράχο και ν' αρχίσει την διαδικασία επικοινωνίας με τον Απόλλωνα.

Οι περιγραφές του θρύλου για το Μαντείο των Δελφών που αφορούν την Πυθία και την επικοινωνία της με τον Απόλλωνα μέσω αναθυμιάσεων ανήκαν στην σφαίρα του εξωπραγματικού και ίσως του μύθου, κατά την άποψη ορισμένων αρχαιολόγων.

Το 1892 Γάλλοι αρχαιολόγοι άρχισαν ανασκαφές στην περιοχή του ιερού των Δελφών με σκοπό να βρούν κάτι που να αποδεικνύει ότι πράγματι υπήρχε το χάσμα που επέτρεπε στα αέρια ν΄ αναδυθούν και να δημιουργήσουν το κανάλι "επικοινωνίας” μεταξύ Πυθίας και Απόλλωνα.

Δεν κατόρθωσαν όμως να βρούν κάτι που να το αποδεικνύει, και έτσι ο θρύλλος παρέμεινε στην σφαίρα του μύθου.

Δεν ήταν παρά τα τέλη του 1990 που μια ομάδα αποτελούμενη από ένα αρχαιολόγο, έναν τοξικολόγο, ένα χημικό, και έναν γεωλόγο οι οποίοι υποστήριξαν το αντίθετο. Σύνφωνα με την θεωρία τους, ο ομφαλός βράχος, πάνω στον οποίο καθόταν η Πυθία και ανάμεσα στις αναθυμιάσεις έλεγε στους χρησμούς της, βρισκόταν ακριβώς πάνω από ένα χάσμα που είχε δημιουργηθεί εξαιτίας της ολισθηρότητας των υπογείων πλακών, αφήνοντας μία δίοδο στε οι αναθυμιάσεις αέριων όπως αιθάνιο + μεθάνιο, να ανεβαίνουν στην επιφάνεια του εδάφους και να εισπνέονται από την Πυθία.

Είναι γνωστό ότι αν κάποιος εισπνεύσει μικρή ποσότητα αιθυλένιου έρχεται σε κατάσταση ευφορίας, και δημιουργούνται παραισθησιακά οράματα. Όταν η Πυθία ήταν στην "κατάσταση" επικοινωνίας με τον Απόλλωνα και ζητούνταν οι ερωτήσεις και συμβουλές, οι απαντήσεις της Πυθίας δίνονταν ασυνάρτητα, εκείνη παραληρούσε και έλεγε ασυναρτησίες. Οι ιερείς του ιερού ήταν εκείνοι που "μετέφραζαν" και έδιναν κάποιο νόημα στα όσα εκείνη έλεγε. Οι Απαντήσεις του Μαντείου ήταν πάντα σοφές και προνοητικές και γι'αυτό το Μαντείο ήταν αξιοσέβαστο και τόσο φημισμένο, και αναπόσπαστο στοιχείο του Ελληνικού τρόπου ζωής.

Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος (500π.χ.) υποστήριξε ότι το Μαντείο ούτε αποκρύπτει, ούτε αποκαλύπτει την αλήθεια, μόνο την υπαινίσσεται. Ένα σχετικό παράδειγμα αυτού είναι: Όταν ο Λύδιος βασιλιάς Κροίσος (βασιλιάς της Λυδίας) ρώτησε το Μαντείο αν ήταν σωστό και σοφό να επιτεθεί στην Ελλάδα, η απάντηση που του δόθηκε ήταν η εξής: Αν επιτεθείς θα καταστρέψεις ένα μεγάλο Βασίλειο. Ο Κροίσος άκουσε τον χρησμό και επιτέθηκε.

Το αποτέλεσμα όμως δεν ήταν το αναμενόμενο. Η στρατιά του Κροίσου ηττήθηκε και το μεγάλο Βασίλειο που καταστράφηκε, ήταν το δικό του.

Ο Κροίσος κατόπιν αυτού δεν έπαψε να υποστηρίζει την σοφία και διορατικότητα του Μαντείου των Δελφών, και πόσο αληθινός αυτός ο χρησμός ήταν.

Ενώ η δύναμη και η δόξα του Μαντείου μεγάλωνε, δυστυχώς αυξήθηκαν και οι πόλεμοι μεταξύ πόλεων-κρατών για το ποιος θα έχει υπό την κυριαρχία του το Μαντείο και τους θησαυρούς του. Οι Φωκιείς, οι Αμφισσείς ακόμα και οι Αθηναίοι, όλοι προσπάθησαν να επέμβουν στην οικονομική και θρησκευτική δύναμη του Μαντείου.

Αλλά ακόμα πιο ενοχλητικό για το Μαντείο ήταν ότι οι κατά καιρούς κυρίαρχοι του προσπαθούσαν μεταξύ άλλων να παρέμβουν και να αλλάξουν τους χρησμούς έτσι ώστε οι χρησμοί να λένε ότι άρεσε στον καθένα ν' ακούσει, παραμερίζοντας έτσι την σημαντική επικοινωνία της Πυθίας και των ιερέων με τον Απόλλωνα.

Κατά την Κυριαρχία του Φίλιππου της Μακεδονίας οι Δελφοί δέχονταν επισκέπτες, αλλά όχι σαν τις παλιές εισροές επισκεπτών και προσφορών. Ακόμα και οι Ρωμαίοι πήραν στην κυριαρχία τους το Μαντείο.

Όλοι όμως αυτοί οι καταστροφικοί πόλεμοι για την κυριαρχία του και όλες οι επικείμενες παρεμβάσεις στο έργο του είχαν σαν επακόλουθο να χάσει την αίγλη και την σημασία του. Παρ' όλες τις προσπάθειες να ανακτήσει την παλιά του δόξα τίποτε δεν σταματούσε την παρακμή του, και σύντομα έπαψε να είναι το κέντρο του κόσμου.

Ο τελευταίος χρησμός που δόθηκε ήταν κατά το 362 π.χ. και ήταν ένα μήνυμα στον Παγανιστή Αυτοκράτορα Ιούλιο το οποίο έλεγε: Πήγαινε και πες στον βασιλιά ότι το καλά σφυρήλατο δωμάτιο έχει πέσει στην σκόνη. Ο Φοίβος Απόλλωνας δεν έχει πλέον οίκο, ή δάφνη, ή την γάργαρη πηγή. Ακόμα και η πηγή των αερίων έχει στερέψει και δεν υπάρχει πια. Μετά από τόσους καταστρεπτικούς πολέμους για την κυριαρχία του, και τον ερχομό του Χριστιανισμού, το Μαντείο και το ιερό των Δελφών πέρασε σιωπηλά στο σκοτάδι τις λησμονιάς και τις αφάνειας.

ΝΑΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Ο ναός του Απόλλωνα, το σημαντικότερο μνημείο του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς, βρισκόταν σε περίοπτη και κεντρική θέση μέσα στο τέμενος. Στο ναό στεγάζονταν τα αγάλματα και τα αφιερώματα προς το θεό, αλλά εδώ γίνονταν και οι ιεροτελεστίες που είχαν σχέση με τη λατρεία, η σπουδαιότερη από τις οποίες ήταν η διαδικασία της μαντείας. Στο ναό υπήρχε και το «χρησμογραφείο», όπου φυλάσσονταν τα αρχεία και οι κατάλογοι των Πυθιονικών, που καταστράφηκαν το 373 π.Χ. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος ναός του Απόλλωνα που κτίσθηκε στους Δελφούς ήταν μία καλύβα από κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος έγινε από κερί μελισσών και φτερά και ο τρίτος από χαλκό, ενώ ο τέταρτος κτίσθηκε από τους μυθικούς αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη με τη βοήθεια του ίδιου του Απόλλωνα. Αυτός πρέπει να ήταν ο πώρινος ναός, που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ. Ο ναός που τον διαδέχθηκε, οικοδομήθηκε με εισφορές που συγκεντρώθηκαν από όλη την Ελλάδα και από ξένους ηγεμόνες και ανέλαβε να τον ολοκληρώσει η μεγάλη αθηναϊκή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών. Ολοκληρώθηκε περίπου το 510 π.Χ., ήταν δωρικός περίπτερος, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 15 στις πλευρές. Ήταν πώρινος με μαρμάρινη πρόσοψη και εξαιρετικό γλυπτό διάκοσμο, φιλοτεχνημένο από το γλύπτη Αντήνορα. Θέμα του ανατολικού αετώματος ήταν η επιφάνεια του Απόλλωνα, η άφιξη του θεού στους Δελφούς με τη συνοδεία της αδελφής του Άρτεμης και της μητέρας του Λητούς. Στο κέντρο της παράστασης εικονιζόταν το άρμα με τους θεούς και δεξιά και αριστερά ανδρικές και γυναικείες μορφές. Στο δυτικό αέτωμα απεικονιζόταν σκηνή Γιγαντομαχίας, από την οποία σώζονται μόνο οι μορφές της Αθηνάς, ενός πεσμένου Γίγαντα, μιας ανδρικής μορφής και τα μπροστινά μέρη δύο αλόγων. Ο σεισμός του 373 π.Χ. κατέστρεψε τον αρχαϊκό ναό και το ιερό κατέφυγε για δεύτερη φορά σε πανελλήνιο έρανο για την ανοικοδόμησή του. Ο τρίτος ιερός πόλεμος εμπόδισε τις εργασίες και μόλις το 330 π.Χ. ο ναός παραδόθηκε σε χρήση, κατασκευασμένος στο ίδιο σχέδιο και στις ίδιες σχεδόν διαστάσεις. Σε αυτό το ναό ανήκουν τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα. Πρόκειται για εντυπωσιακό κτίσμα, θαυμάσιο δείγμα του δωρικού ρυθμού, του οποίου αρχιτέκτονες ήταν ο Σπίνθαρος ο Κορίνθιος, ο Ξενόδωρος και ο Αγάθων. Ο ναός είναι περίπτερος, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές, με πρόδομο και οπισθόδομο δίστυλους εν παραστάσι. Ο σηκός του χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο κιονοστοιχίες, η καθεμία από τις οποίες έχει οκτώ ιωνικούς κίονες. Στο βαθύτερο επίπεδό του βρισκόταν το άδυτο, όπου εκτυλισσόταν η μαντική διαδικασία και στο οποίο είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς που θα ερμήνευαν τα λόγια της Πυθίας. Τα αετώματα από παριανό μάρμαρο φιλοτέχνησαν οι Αθηναίοι γλύπτες Πραξίας και Ανδροσθένης. Στο ανατολικό αέτωμα απεικονίζονταν ο Απόλλωνας με τις Μούσες και στο δυτικό ο Διόνυσος ανάμεσα στις Θυιάδες (Μαινάδες). Για το εσωτερικό του ναού γνωρίζουμε ελάχιστα στοιχεία, κυρίως από αρχαίους συγγραφείς: στους τοίχους του προνάου υπήρχαν χαραγμένα ρητά των επτά σοφών, όπως «γνώθι σαυτόν», «μηδέν άγαν» και το γράμμα Ε. Επίσης, υπήρχε χάλκινη εικόνα του Ομήρου και βωμός του Ποσειδώνα, ενώ στο άδυτο υπήρχε το άγαλμα του θεού και ο ομφαλός. Στο ναό έχουν γίνει εργασίες αναστήλωσης, ενώ αποσπάσματα των αετωμάτων και από τις δύο οικοδομικές φάσεις του εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.

Συντάκτης

Α. Τσαρούχα, αρχαιολόγος

Η Ιστορία της Ακρόπολης

Η Ιστορία της Ακρόπολης

Οι πρώτες μαρτυρίες που αποδεικνύουν εγκατάσταση ανθρώπων χρονολογούνται από τη Νεολιθική εποχή. Λίγα θραύσματα αγγείων και μερικά απομεινάρια κατοικιών μαρτυρούν ότι η Ακρόπολη κατοικήθηκε αδιάκοπα από το 5000 π.Χ. και μετά. Γύρω στα 1400 π.Χ. με το 1000 π.Χ. κτίσθηκε ένα ψηλό τείχος, με τεράστιους ογκόλιθους κι ένα παλάτι, στο σημείο όπου αργότερα ανεγέρθη το Ερεχθείο. Μέσα στο τείχος, που λεγόταν Πελασγικόν, υπήρχαν βωμοί, ιερά και μια πηγή, που ονομαζόταν Κλεψύδρα. Οι κάτοικοι της πόλης, που άρχισε να αναπτύσσεται κάτω από την Ακρόπολη, έβρισκαν καταφύγιο μέσα σ' αυτήν, όταν αντιμετώπιζαν εχθρικές επιδρομές. Ο χαρακτήρας της αρχίζει να γίνεται έντονα θρησκευτικός, καθώς οι κάτοικοι των γύρω συνοικισμών θεωρούν πως το κοινό κέντρο της λατρείας πρέπει να τοποθετηθεί σ' αυτήν. Έτσι χτίζεται ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στο μυθικό βασιλιά Ερεχθέα, το Ερεχθείο. Ο ναός αυτός χρησιμοποιεί τον πωρόλιθο σαν πρώτη ύλη και σήμερα σώζονται τα θεμέλια του. Κατά τα μέσα του 7ου π.Χ. αι. χτίζεται το Εκατόμπεδο, που λεγόταν έτσι γιατί είχε μήκος 100 πόδια, στη θέση που αργότερα θα χτιστεί ο Παρθενώνας. Ο τύραννος Πεισίστρατος κτίζει ένα νέο Εκατόμπεδο στη θέση του παλιού, το 530, ενώ δίνει ώθηση και στη διακόσμηση της Ακροπόλεως, χτίζοντας ιερά και βωμούς σε θεούς, ημίθεους και ήρωες. Όταν οι Αθηναίοι εγκαθίδρυσαν το δημοκρατικό πολίτευμα, άρχισαν να χτίζουν καινούργιους ναούς για να λαμπρύνουν την πόλη τους κι έτσι γκρέμισαν το Εκατόμπεδο για να χτίσουν τον πρώτο Παρθενώνα. Ο ναός δεν τελείωσε, γιατί το 480 π.Χ. οι Πέρσες κατέλαβαν την Αθήνα και έκαψαν την Ακρόπολη, καταστρέφοντας τα πάντα και λεηλατώντας αξιόλογα έργα τέχνης.
Οι Αθηναίοι , μόλις επέστρεψαν στην πόλη τους, άρχισαν να σχεδιάζουν την ανοικοδόμηση της Ακρόπολης, ενώ παράλληλα, για να ασφαλίσουν από μελλοντικές επιδρομές, οχύρωσαν τα Προπύλαια. Κατόπιν έθαψαν τα απομεινάρια της καταστρεπτικής μανίας των Περσών, σαν να έθαβαν νεκρούς και χρησιμοποίησαν κομμάτια από τα χαλάσματα σαν υλικό για τα καινούργια οικοδομήματα. Αυτός που σύνδεσε το όνομα του με την κλασική μορφή του βράχου ήταν ο Περικλής, που με τη βοήθεια άξιων αρχιτεκτόνων , όπως του Ικτίνου και του Καλλικράτη και του αξεπέραστου γλύπτη Φειδία, δημιούργησε το σπουδαιότερο μνημείο της αρχαίας εποχής, ένα καλλιτεχνικό σύνολο που προξένησε το θαυμασμό των αρχαίων. Χτίστηκε ο Παρθενώνας, που τελείωσε το 438 π.Χ., κατόπιν τα Προπύλαια που εγκαινιάστηκαν το 432, ενώ ο ναός της Απτέρου Νίκης, ένα μικρό κομψοτέχνημα που άρχισε να κτίζεται το 456, ολοκληρώθηκε το 425. Το τελευταίο κτίσμα που οικοδομήθηκε, μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου, ήταν το Ερεχθείο. Αυτός ο ναός χτιζόταν από το 421 ως το 407. Το γεγονός ότι στη διάρκεια ενός φοβερού πολέμου, οι Αθηναίοι δεν σταμάτησαν να κτίζουν, αποδεικνύει τη σημασία που είχε γι' αυτούς το οικοδομικό πρόγραμμα της Ακρόπολης.
Εκτός απ' αυτά, που ήταν τα σημαντικότερα κτίσματα, ο βράχος της Ακρόπολης περιέκλειε κι άλλα, όπως το "Βραυρώνειο", αφιερωμένο στην Άρτεμη και τη Χαλκοθήκη. Στις πλαγιές του εξάλλου κτίσθηκαν το Ωδείο, το Ασκληπιείο και το θέατρο του Διονύσου. Συνέχεια, διάφοροι Μαικήνες, βασιλιάδες της Ελληνιστικής περιόδου και ρωμαίοι αυτοκράτορες έστελναν στον Ιερό βράχο διάφορα αφιερώματα, που όμως δεν μπορούν να συγκριθούν με τα αγάλματα της κλασικής περιόδου. Προς τιμή του αυτοκράτορα Αύγουστου και της Ρώμης χτίστηκε ένας κυκλικός ναός, ενώ μια μαρμάρινη σκάλα και η πύλη που χρησιμοποιείται και σήμερα για είσοδος φτιάχτηκαν αργότερα, και γύρω στα 180μ.Χ. κατασκεύασαν τα Μικρά Προπύλαια που οχυρώθηκαν.
Την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου, η Ακρόπολη αρχίζει να παρακμάζει, καθώς η παλιά θρησκεία χάνει την αίγλη της. Ο θρησκευτικός της χαρακτήρας παραμένει όμως αναλλοίωτος, ο Παρθενώνας μετατρέπεται σε ναό της Παναγίας, τα Προπύλαια σε ναό των Ταξιαρχών και το Ερεχθείο σε ναό της Θεοτόκου. Την εποχή της Φραγκοκρατίας ο χώρος γίνεται τόπος κατοικίας των Φράγκων ηγεμόνων, τα Προπύλαια διαμορφώνονται σε ανάκτορα, ενώ σε κάποιο μέρος τους χτίστηκε ένας ψηλός τετράγωνος πύργος. Γενικά όμως η όψη της Ακρόπολης δεν υφίσταται αλλαγές. Κι όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Αθήνα, ο Παρθενώνας, όπως είναι φυσικό έγινε τζαμί. Οι Τούρκοι έχτισαν σπιτάκια πάνω στην Ακρόπολη και χρησιμοποίησαν διάφορα κτίρια της για αποθήκες πυρομαχικών. Το 1655, ένας κεραυνός τίναξε στον αέρα τα Προπύλαια, ενώ λίγο μετά γκρέμισαν το ναό της Απτέρου Νίκης για να φτιάξουν σ' αυτόν πολυβολείο. Η μεγαλύτερη καταστροφή όμως έγινε το 1687, όταν ο βενετσιάνος Μοροζίνι, πολιορκούσε την Ακρόπολη. Μια οβίδα έπεσε στον Παρθενώνα, γκρεμίζοντας ένα μεγάλο μέρος του ναού. Κι ύστερα, όταν κατόρθωσε να καταλάβει το βράχο λεηλάτησε τους θησαυρούς, όπως είχαν κάνει πριν απ' αυτόν τόσοι άλλοι κατακτητές. Και το Ερεχθείο καταστρέφεται σιγά-σιγά, γιατί οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τα μάρμαρα για να φτιάχνουν ασβέστη, που ήταν πρώτη ύλη στο χτίσιμο.
Οι καταστροφές συνεχίζονται και το 1800 ο άγγλος Έλγιν, δωροδοκώντας τον Τούρκο διοικητή της Ακρόπολης, έκλεψε διάφορα γλυπτά τα οποία και μετέφερε στην πατρίδα του. Ευτυχώς μετά την απελευθέρωση υπήρξε διεθνές ενδιαφέρον για την προστασία και την αναστήλωση αυτού του μνημείου της ανθρωπότητας. Οι Έλληνες αρχαιολόγοι άρχισαν πρώτοι τις ανασκαφές, ενώ παράλληλα ξεκαθάρισαν το τοπίο γκρεμίζοντας ότι δεν ανήκε στην κλασική και υστερότερη εποχή. Ο Λουδοβίκος Ρος αναστήλωσε την Άπτερο Νίκη και από το 1874 άρχισε ένα ευρύ και αυστηρά επιστημονικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Το πρόγραμμα αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ενώ ένα άλλο πρόβλημα είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση, που διαβρώνει και καταστρέφει τα μάρμαρα σιγά-σιγά.

Ο Παρθενώνας

Σήμερα θα μιλήσουμε για τον ωραιότερο ναό της Ακρόπολης τον Παρθενώνα , αυτό το θαύμα της αρχιτεκτονικής και της ομορφιάς που καθώς περνούν τα χρόνια αποκτά όλο και περισσότερη αξία.
Χιλιάδες άνθρωποι, μέσα σ' έναν πρωτοφανή πυρετό, εργάστηκαν για πολλά χρόνια για να γίνουν οι ασύγκριτοι σε πλούτο και ομορφιά ναοί της Ακρόπολης και τα αριστοτεχνικά αγάλματα. Τα καράβια ξεφόρτωναν συνέχεια στον Πειραιά πολύτιμη ξυλεία της Θράκης και του Λιβάνου. Από την Αίγυπτο έφτασαν πολλά φορτία με ελεφαντόδοντο. Η Θράκη και η Λιβύη προμήθευσε το χρυσάφι που χρειαζόταν για τα αγάλματα. Και η κοντινή Πεντέλη πρόσφερε το ολοκάθαρο και πολύτιμο μάρμαρο της.

Ο Ικτίνος έκανε τα σχέδια της Ακρόπολης και ο Καλλικράτης. σπουδαίος αρχιτέκτονας, είχε την επίβλεψη των έργων. Τα αγάλματα τα ανάλαβε ο μοναδικός Φειδίας, ο πιο ονομαστός γλύπτης της Αθήνας, που όμοιος του δεν παρουσιάστηκε ποτέ και πουθενά ως την εποχή μας. Βοηθούς του ο Φειδίας είχε τον αδελφό του τον Πάναινο, που ήταν άξιος και στη ζωγραφική, καθώς και τον Κολώτη, που ήταν ειδικός στο να δουλεύει το χρυσάφι και το ελεφαντόδοντο.

Πρώτος απ' όλους τους ναούς άρχισε να χτίζεται ο Παρθενώνας, πάνω στα θεμέλια του προηγούμενου ναού που είχε χτίσει ο Πεισίστρατος και τον είχαν καταστρέψει οι Πέρσες. Ονομάστηκε Μέγας Ναός και όχι Παρθενώνας. Το όνομα αυτό το πήρε αργότερα από ένα θάλαμο του ναού, που ονομαζόταν Παρθενών, επειδή εκεί συγκεντρώνονταν οι παρθένες που υπηρετούσαν τη θεά Αθηνά. Το υλικό για την κατασκευή του ήταν πεντελικό μάρμαρο, εκτός από το υπερυψωμένο δάπεδο, όπου χρησιμοποιήθηκε πωρόλιθος. Εννέα χρόνια χρειάστηκαν για την ανέγερση του ναού. Τα επίσημα εγκαίνια του έγιναν στα μεγάλα Παναθήναια του 439. Ωστόσο, το στόλισμα του ναού με τα αγάλματα του Φειδία, στη ζωφόρο και στις μετόπες, συνεχιζόταν και τελείωσε το 432. Δηλαδή για να τελειώσει ολότελα ο ναός, χρειάστηκαν δεκαπέντε χρόνια.

Ήταν ναός περίπτερος , με δύο σειρές κολώνες , μήκους 70 μέτρων και πλάτους 31, Δωρικού ρυθμού ,με αρκετά στοιχεία Ιωνικού. Αυτή η σύνθεση των δύο αρχιτεκτονικών στοιχείων, έκανε το πελώριο οικοδόμημα πιο ανάλαφρο.

Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς από αυτό το αρχιτεκτονικό αριστούργημα που ονομάζεται Παρθενώνας! Όλα μελετήθηκαν και στην παραμικρότερη λεπτομέρεια τους. Επειδή το μάτι του ανθρώπου ξεγελιέται και τις μεγάλες ευθείες τις βλέπει στη μέση τους να καμπυλώνουν, οι σπουδαίοι Αθηναίοι αρχιτέκτονες χρησιμοποίησαν ελαφρές καμπύλες, ώστε στο μάτι να φαίνονται ευθείες. Οι κολώνες έγερναν ελαφρά προς τα μέσα για να οδηγούν το βλέμμα ψηλά. Αυτό το μεγάλο κτίριο το χαρακτήριζε η απλότητα, η σοβαρότητα, η επιβλητικότητα, αλλά και η χάρη. Ναι, οι εκατοντάδες τόνοι από μάρμαρο, θα 'λεγε κανείς ότι δεν του έδωσαν την αίσθηση του όγκου και του βάρους. Ταίριαζε απόλυτα στο γυμνό βράχο της Ακρόπολης, αλλά και σε όλο το περιβάλλον της Αθήνας με το ζωηρό της φως.

Το εσωτερικό του χωριζόταν στον πρόναο το σηκό και τον οπισθόδομο. Στη ζωφόρο, που είχε συνολικό μήκος 140 μέτρων και ύψος 1 μέτρου, ο Φειδίας λάξευσε τα αριστουργηματικά του γλυπτά με θέμα την προετοιμασία της πομπής των Παναθηναίων. Πόση απλότητα, πόση λιτότητα, αλλά και πόση ζωντάνια και αλήθεια δεν υπάρχουν σ' αυτά τα ανεπανάληπτα γλυπτά!

Στη μετόπη αναπαράστησε σκηνές από τη γιγαντομαχία. Στο ανατολικό αέτωμα διάλεξε σαν θέμα τη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία και στο δυτικό τη σκηνή της φιλονικίας της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα, πάνω στην Ακρόπολη.

Στο σηκό ο Φειδίας έστησε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς, ένα πραγματικό αριστούργημα ομορφιάς, τέχνης, χάρης και επιβλητικότητας. Μας το περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια ο Παυσανίας, που το είδε στη θέση του όταν επισκέφτηκε την Αθήνα, έτσι όπως μας έκανε και την περιγραφή του αγάλματος του Δία, στην Ολυμπία, έργο και αυτό του Φειδία. Το ύψος του αγάλματος μαζί με το βάθρο έφτανε τα 15 μέτρα. Ήταν μια Αθηνά που στεκόταν όρθια , επιβλητική και ολοζώντανη. Φορούσε έναν Αττικό χιτώνα και τα χέρια της ήταν γυμνά, φτιαγμένα από ελεφαντόδοντο. Στο δεξί της χέρι κρατούσε τη φτερωτή νίκη, που είχε ύψος 1,80εκ. Και ήταν χρυσελεφάντινη. Στο αριστερό χέρι κρατούσε ακουμπισμένα στο δάπεδο, το δόρυ και την ασπίδα. Ανάμεσα σ' αυτά τα δύο υπήρχε ένα φίδι που παρίστανε τον Εριχθόνιο. Στο εσωτερικό μέρος της ασπίδας, ο μοναδικός ζωγράφος Πολύγνωτος είχε ζωγραφίσει σκηνή από τη 1η γιγαντομαχία και στο εξωτερικό υπήρχε σκηνή από τον πόλεμο του Θησέα με τις Αμαζόνες. Σ' έναν από τους πολεμιστές ο Φειδίας είχε δώσει τη μορφή του Περικλή και σε έναν άλλο, σε ένα γέρο που σήκωνε μια πέτρα, τη δική του μορφή.

Το χρυσάφι του αγάλματος ζύγιζε κάπου έναν τόνο! Οι Αθηναίοι κατηγόρησαν αργότερα το Φειδία πως είχε κλέψει αρκετό από το χρυσάφι που προοριζόταν για το άγαλμα και τον έφεραν σε δίκη. Μα εκείνος, που ήξερε πολύ καλά τον ανθρώπινο φθόνο, είχε λάβει τα μέτρα του. Είχε ζυγίσει το χρυσάφι που του παράδωσαν, το οποίο ήταν ακριβώς 44 τάλαντα. Το χρυσάφι στο άγαλμα το είχε τοποθετήσει με τέτοιον τρόπο, ώστε να ξεκολλάει εύκολα και να μπαίνει ξανά στη θέση του. Στη δίκη ζήτησε να βγάλουν το χρυσάφι και να το ζυγίσουν, πράγμα που έγινε. Και το βάρος του ήταν ακριβώς το ίδιο, 44 τάλαντα!

Φυσικά ο Φειδίας αθωώθηκε. Αλλά, βρήκε καινούργιους μπελάδες. Τον κατηγόρησαν για ιεροσυλία, επειδή έδωσε στους δυο πολεμιστές της ασπίδας της Αθηνάς, τη μορφή του και τη μορφή του Περικλή, θα τον καταδίκαζαν οπωσδήποτε σε θάνατο, αλλά κατάφερε να δραπετεύσει και έφυγε για την Ολυμπία, όπου μαζί με τους δυο αχώριστους βοηθούς του έφτιαξε ένα καινούργιο αριστούργημα, το γιγάντιο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία.

Ξαναγυρίζουμε στον Παρθενώνα. Το θαύμα αυτό της αρχιτεκτονικής, έμεινε για πολλούς αιώνες άθικτο. Οι Ρωμαίοι τον σεβάστηκαν και οι Χριστιανοί το 500 μ.Χ. τον μετέτρεψαν σε χριστιανική εκκλησία, κάνοντας ελάχιστες αλλαγές στο εσωτερικό του. Φυσικά, αυτή την εποχή το πολύτιμο άγαλμα της Αθηνάς δεν υπήρχε. Ποιος ξέρει ποιοι το κατάστρεψαν για να πάρουν το χρυσάφι του. Η απληστία των ανθρώπων και η άγνοια, κατάστρεψαν ίσως το πιο αριστουργηματικό δημιούργημα των αιώνων.

Το 1456 οι Τούρκοι με τη σειρά τους έκαναν τον Παρθενώνα τζαμί, χτίζοντας ένα μιναρέ στη ΝΔ γωνία του. Το κτίριο όμως δεν το πείραξαν. Το 1655 υπήρχαν σχεδόν όλα τα γλυπτά. Η καταστροφή έγινε το 1687, στις 26 του Σεπτέμβρη. Οι Βενετσιάνοι, με αρχηγό τον Μοροζίνη είχαν πολιορκήσει την Αθήνα. Ένας Γερμανός πυροβολητής έστειλε μια οβίδα στην Ακρόπολη, που χτύπησε τον Παρθενώνα. Τον Παρθενώνα που οι Τούρκοι είχαν αποθηκεύσει στο εσωτερικό του μπαρούτι. Η φοβερή έκρηξη που ακολούθησε, σμπαράλιασε κυριολεκτικά το ομορφότερο κτίριο του κόσμου.

Αρκετά χρόνια αργότερα, ο Άγγλος πρεσβευτής στην Πόλη, Έλγιν, πήρε άδεια από τις Τουρκικές αρχές ν' αφαιρέσει όσα γλυπτά ήθελε από τον πληγωμένο ναό της Αθηνάς και να τα μεταφέρει στο Λονδίνο. Οι εργάτες που τα ξεκολλούσαν έσπασαν αρκετά από τα αριστουργήματα του Φειδία. Τα υπόλοιπα τα φόρτωσε ο ιερόσυλος Άγγλος στο καράβι και τα πήγε στη χώρα του. Ονομάστηκαν Ελγίνεια μάρμαρα και βρίσκονται στο Βρετανικό μουσείο.

Σήμερα στον Παρθενώνα γίνονται πολλές εργασίες από εξειδικευμένους επιστήμονες για να ξαναγίνει ο ναός όπως ήταν παλιά όσο αυτό είναι δυνατό. Επίσης κάτω από την Ακρόπολη ετοιμάζεται το νέο μουσείο Ακροπόλεως. Ας ελπίσουμε ότι τα Ελγίνεια μάρμαρα θα ξαναγυρίσουν στον τόπο μας και θα τα θαυμάζουμε από κοντά σε κάποια από τις αίθουσες του νέου μουσείου.

ΤΑ ΠΡΟΠΥΛΑΙΑ

Ο μόνος δρόμος για ν' ανέβει κανείς στην κορυφή του ιερού βράχου της Ακρόπολης ήταν πάντοτε από τη δυτική πλευρά. Σ' όλες τις άλλες πλευρές οι πλαγιές είναι τόσο απόκρημνες που είναι αδύνατη η πρόσβαση απ' αυτές.

Σήμερα στον ιερό λόφο ο επισκέπτης ανεβαίνει από την πανάρχαιη ανηφοριά. Δεξιά και αριστερά της ανηφοριάς αυτής βρίσκονται τα ερείπια από μια μεγάλη σκάλα που είχαν φτιάξει οι Ρωμαίοι. Επίσης οι Ρωμαίοι τον 3ο αι.μ.Χ. είχαν φτιάξει στην είσοδο της Ακρόπολης μια ογκώδη και άκομψη πύλη η οποία σήμερα ονομάζεται πύλη Beule, προς τιμήν του Γάλλου αρχαιολόγου που την ανακάλυψε το 1852.

Στο τέρμα της αρχαίας ανηφοριάς βρίσκεται η είσοδος της Ακρόπολης. Από την εποχή που φτιάχτηκαν τα πρώτα οικοδομήματα στο βράχο η είσοδος ήταν προστατευμένη με επάλξεις. Αργότερα την εποχή του χρυσού αιώνα του Περικλή πάρθηκε η απόφαση στην είσοδο της Ακρόπολης να χτιστεί ένα καινούργιο οικοδόμημα. Έτσι χτίστηκαν τα Προπύλαια.

Τα Προπύλαια είναι λοιπόν το πρώτο κτίριο που συναντά κανείς μπαίνοντας στην Ακρόπολη. Ο αρχιτέκτονας Μνησικλής ήταν υπεύθυνος για την ανέγερση αυτής της νέας εισόδου, το 435π.Χ. Παρόλο που τον δυσκόλεψε το ανηφορικό έδαφος κατάφερε με τη φαντασία και τη τέχνη του να κατασκευάσει ένα λαμπρό και επιβλητικό οικοδόμημα. Είναι ένα αριστουργηματικό μνημείο σε σύνθεση Δωρικού και Ιωνικού ρυθμού. Μέσα από την κεντρική αίθουσα των Προπυλαίων περνούσε ο δρόμος για την Ακρόπολη. Οι άλλοι χώροι χρησίμευαν και σαν πινακοθήκη - η πρώτη πινακοθήκη του κόσμου. Εκεί είχε συγκεντρώσει τα πολύτιμα έργα του ο θαυμαστός ζωγράφος της εποχής εκείνης, Πολύγνωτος.

Τρία χρόνια μετά το ξεκίνημα των εργασιών για το χτίσιμο των Προπυλαίων, ξέσπασε ο Πελοποννησιακός πόλεμος και οι εργασίες διακόπηκαν. Έτσι ουσιαστικά τα Προπύλαια δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ.

Το μάρμαρο που χρησιμοποιήθηκε είναι το κατάλευκο μάρμαρο από το διπλανό βουνό Πεντέλη σε συνδυασμό με μάρμαρο από την Ελευσίνα που είναι πιο σκούρο. Έτσι ο αρχιτέκτονας έσπασε τη μονοτονία του λευκού και έδωσε έμφαση σε κάποια χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά στοιχεία.

Το κεντρικό κτίριο των Προπυλαίων έχει διαστάσεις 18,20μ. μήκος, 25μ. πλάτος και 8,81μ. ύψος. Η πρόσοψη του κεντρικού κτιρίου έχει 6 δωρικούς κίονες ( 3 και 3 ). Οι εσωτερικοί κίονες του κτιρίου είναι Ιωνικού ρυθμού και ανάμεσά τους περνά ο ιερός δρόμος που οδηγεί μέσα στην Ακρόπολη. Είναι σημαντικό ν' αναφέρουμε ότι είναι χτισμένα σε διαφορετικά επίπεδα, για να εναρμονίζονται με την κλίση που έχει ο βράχος στο σημείο εκείνο.

Τα Προπύλαια με την επιβλητικότητα τους τονίζουν στον επισκέπτη την ιερότητα και τη λαμπρότητα του ιερού βράχου της Ακρόπολης

ΤΟ ΕΡΕΧΘΕΙΟ

Σήμερα θα μιλήσουμε για έναν πανέμορφο ναό της Ακρόπολης, το Ερέχθειο, που είναι γνωστός σ' όλο τον κόσμο για τις πανέμορφες κοπέλες-κολώνες, τις Καρυάτιδες.

Πρόκειται για ένα ιδιότυπο κτίριο αφιερωμένο στη λατρεία διάφορων πανάρχαιων θεοτήτων. Κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο στη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου, μεταξύ 421 και 406 π.Χ., μάλλον από τον αρχιτέκτονα Μνησικλή. Ο ναός πυρπολήθηκε πολλές φορές και πολλές φορές ανοικοδομήθηκε, ώσπου τον έκτο μ.Χ. αιώνα μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό. Όταν η Ακρόπολη έγινε τουρκικό φρούριο, χρησιμοποιήθηκε ως κατάλυμα από τον Τούρκο διοικητή της φρουράς, για να έχει μέσα το χαρέμι του. Όταν η Ελλάδα ελευθερώθηκε το Ερέχθειο πήρε και πάλι την αρχική του μορφή.

Ο κύριος ναός είναι ορθογώνιος με μήκος 20,03 μέτρα και πλάτος 11,21 μέτρα, με έξι ιωνικούς κίονες στην ανατολική πλευρά. Η αίθουσα χωρίζεται σε τέσσερα τμήματα: Στο ανατολικό τμήμα, που είναι το κεντρικό βρισκόταν το πανάρχαιο άγαλμα της Αθηνάς, το ξόανο όπως ονομαζόταν, επειδή ήταν κατασκευασμένο από ιερό ξύλο ελιάς. Μπροστά στη θεά έκαιγε η περίφημη χρυσή άσβεστος λυχνία, έργο του γλύπτη Καλλίμαχου.

Το δυτικό τμήμα ήταν επίσης χωρισμένο σε τρεις αίθουσες. Εκεί βρίσκονταν οι βωμοί του Ποσειδώνα και του θρυλικού ήρωα Ερεχθέα, του Ήφαιστου και του τοπικού ήρωα Βούτου. Μια μικρή είσοδος οδηγούσε δυτικά στον περίβολο του τεμένους της νύμφης Πανδρόσου, το Πανδρόσειο, όπου ήταν φυτεμένη η ιερή ελιά των Αθηνών. Το δέντρο που βρίσκεται σήμερα στην ίδια θέση ξαναφυτεύτηκε το 1917. Από εδώ μια μικρή σκάλα οδηγούσε στον τάφο του Κέκροπα, του μυθικού βασιλιά της Αθήνας, ακριβώς κάτω από την νοτιοδυτική πλευρά του Ερέχθειου.

Στη βόρεια πλευρά, σε πιο χαμηλό επίπεδο, υπάρχει ένα τμήμα με τέσσερις ιωνικούς κίονες στην πρόσοψη και δυο στα πλάγια. Εκεί βλέπουμε μια κρύπτη, όπου ίσως κατοικούσε ο οικουρός όφις, ο ιερός όφις του Ερεχθέα, στον οποίο οι κάτοικοι των Αθηνών προσέφεραν κάθε μήνα μελόπιτες.

Πανέμορφη ήταν η ιωνική διακόσμηση της πύλης. Στην οροφή υπήρχαν μαρμάρινα φατνώματα, σ' ένα από τα οποία υπήρχε μια οπή που δεν έκλεισαν ποτέ, επειδή πίστευαν ότι έγινε από τον κεραυνό με τον οποίο, όπως αναφέρει μια παράδοση, ο Δίας έπληξε τον Ερεχθέα. Στην αριστερή πλευρά διακρίνονται τρεις οπές στο βράχο σαν ίχνη από την τρίαινα του Ποσειδώνα, η οποία έκανε να αναβλύζει αλμυρό νερό.

Στη νότια πλευρά, μπροστά στον Παρθενώνα, βλέπουμε ένα άλλο τμήμα του ναού, όπου αντί για κίονες υπάρχουν έξι γυναικεία αγάλματα ύψους 2,30 περίπου μέτρων. Ο Βιτρούβιος τις ονομάζει "Καρυάτιδες", επειδή ο γλύπτης είχε χρησιμοποιήσει για μοντέλα του κορίτσια από την πόλη Καρυές κοντά στη Σπάρτη. Φορούν ιωνικό χιτώνα και φέρουν στο κεφάλι τους ένα κάνιστρο, που παίζει το ρόλο κιονόκρανου. Τη δεύτερη από αριστερά Κόρη την αφαίρεσε ο λόρδος Έλγιν και στη θέση της τοποθετήθηκε μια ψεύτικη. Σήμερα, λόγω της μεγάλης ατμοσφαιρικής ρύπανσης, οι υπόλοιπες βρίσκονται στο Μουσείο της Ακρόπολης, ενώ στην θέση τους έχουν τοποθετηθεί αντίγραφα.

Ας ελπίσουμε ότι το Βρετανικό Μουσείο θα μας επιστέψει την Καρυάτιδα που έχει κι έτσι η πανέμορφη κόρη θα ξαναγυρίσει στον τόπο της, στο νέο Μουσείο Ακροπόλεως.

Η Ακρόπολη των Αθηνών

Ένα από τα μεγαλοπρεπέστερα οικοδομήματα της αρχαιότητας Ο ιερός βράχος κατ' αρχήν κατοικήθηκε τη Λίθινη εποχή από τους Πελασγούς, κατόπιν, στους Μυκηναϊκούς χρόνους έγινε μια μικρή πόλη - κράτος. οχυρωμένη από περιμετρικό ισχυρό τείχος γη την προστασία του. Από το 1200 π.χ. άρχισαν να κτίζονται στην κορυφή τα ιερότερα κτίρια. Τα πρώτα προπύλαια έγιναν την εποχή του Πεισίστρατου, αλλά καταστράφηκαν από την εισβολή των Περσών όπως και όλα τα άλλα ιερά το 480 πχ
Με την επιστασία του Φειδία, επί Περικλή επανακτίζονται τα πασίγνωστα οικοδομήματα, θαυμαστό γη την αρχιτεκτονικής τους.
Ο Παρθενώνας το πιο σημαντικό από τα κτήρια της Ακρόπολης με σχεδιαστές και εκτελεστές τον Ικτίνο και τον Καλλικράτη (πιθανόν σε σχέδια του Φειδία). Τα προπύλαια και το Ερεχθείο με τις καρυάτιδες, που σχεδιάστηκαν και κτίσθηκαν από τον Μνησικλή.
Ο ναός της Απτέρου Νίκης που κτίστηκε από τον Καλλικράτη. Την ίδια εποχή χτίζεται το θέατρο του Διονύσου, το Ωδείο του Περικλή και το ιερό του Ασκληπιού. Πολύ αργότερα κτίζεται το θέατρο του Ηρώδου του Αττικού.

πηγή