Δευτέρα 23 Μαΐου 2011

Αρχαίος ελληνικός ναός (αρχιτεκτονική)

Ο ναός στην ελληνική αρχαιότητα ήταν η κατοικία του θεού, το κτήριο που στέγαζε το λατρευτικό άγαλμα μιας ή περισσότερων θεοτήτων, και όχι ο χώρος συνάθροισης των πιστών, όπως στο χριστιανικό κόσμο. Αυτό φανερώνει και το ουσιαστικό «ναός», που προέρχεται από το ρήμα «ναίω» (=κατοικώ). Το λατρευτικό άγαλμα τοποθετούνταν στο βάθος του ναού, πάνω στον κατά μήκος άξονα του κτηρίου. Οι πιστοί συγκεντρώνονταν στον περιβάλλοντα χώρο έξω από το κτήριο του ναού, όπου βρισκόταν και ο βωμός για την προσφορά θυσιών και την άσκηση της λατρείας.

Η βασική αυτή λειτουργική ιδιομορφία του ελληνικού ναού είναι σημαντική για την κατανόηση της αρχιτεκτονικής του, καθώς υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι ναοί σχεδιάζονταν με βάση και το άγαλμα που επρόκειτο να στεγάσουν. Σε αυτή τη λειτουργικότητα οφείλονται τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού ναού, που μπορούν να συνοψιστούν στα παρακάτω με γνώμονα τα μνημεία του 6ου-4ου αι. π.Χ.:

  • μνημειακότητα και ταυτόχρονα
  • γενική στενότητα του εσωτερικού χώρου.
  • Ορθογώνια κάτοψη με επιμήκεις αναλογίες και
  • απόλυτη συμμετρία εκατέρωθεν του κεντρικού άξονα του κτηρίου.
  • Περισσότερη φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση παρά για το εσωτερικό.
  • Είσοδος από την ανατολική πλευρά.
  • Περιορισμένη τυπολογική διαφοροποίηση στη ναοδομία.

Πυρήνας του ελληνικού ναού είναι ο σηκός, ένα κτήριο ορθογώνιας κάτοψης με είσοδο στην ανατολική στενή πλευρά. Στην απλούστερη μορφή του το κτήριο αυτό είναι μονόχωρο. Συνθετότερα αρχιτεκτονήματα περιλαμβάνουν ένα προθάλαμο, τον πρόδομο ή πρόναο, και ένα αντίστοιχο χώρο στην αντίθετη πλευρά, που δεν επικοινωνεί με τον κυρίως ναό, τον οπισθόδομο. Ανάμεσα στον οπισθόδομο, που είναι προσβάσιμος μόνο από το εξωτερικό του ναού, και τον κυρίως ναό (ή στη θέση του οπισθόδομου), βρίσκεται συχνά ένα δωμάτιο που επικοινωνεί με τον κυρίως ναό και είναι προσβάσιμο μόνο για τους ιερείς, το άδυτον.

Τύποι ελληνικών ναών ανάλογα με τον αριθμό χώρων και τη διάταξη των κιόνων στον πρόδομο και στον οπισθόδομο

Ανάλογα με την ύπαρξη των παραπάνω χώρων ο ναός χαρακτηρίζεται απλός, αν έχει μόνο πρόδομο, ή διπλός, αν διαθέτει και οπισθόδομο. Ο ναός που δεν έχει κανένα από τους δύο χώρους, παρά μόνο τον κυρίως ναό, ονομάζεται μονόχωρος. Στην είσοδο του πρόδομου και του οπισθόδομου βρίσκονται συνήθως κίονες. Αυτοί οι κίονες μπορεί να βρίσκονται ανάμεσα στις παραστάδες που σχηματίζουν οι πλευρικοί τοίχοι, οπότε ο ναός ονομάζεται εν παραστάσι, ή μπροστά από αυτές, οπότε ο ναός ονομάζεται πρόστυλος. Αν η κιονοστοιχία του πρόστυλου πρόδομου επαναλαμβάνεται στον οπισθόδομο, τότε ο ναός ονομάζεται αμφιπρόστυλος.

Σειρές κιόνων, που ονομάζονται περίστασις ή πτερόν, περιβάλλουν το σηκό απ' όλες τις πλευρές. Σ' αυτή την περίπτωση ο ναός ονομάζεται περίπτερος. Αν ο ναός περιβάλλεται από διπλό πτερόν, τότε ονομάζεται δίπτερος. Κάποιοι ναοί περιβάλλονται από απλή κιονοστοιχία, που όμως έχει τοποθετηθεί σε τέτοια απόσταση από το σηκό, σαν να ήταν η εξωτερική κιονοστοιχία δίπτερου ναού. Αυτοί οι ναοί ονομάζονται ψευδοδίπτεροι. Ο διάδρομος που σχηματίζεται ανάμεσα στην κιονοστοιχία του πτερού και στους τοίχους του σηκού ονομάζεται πτέρωμα.

Κιονοστοιχίες μπορεί να υπάρχουν και στο εσωτερικό του ναού, συνήθως δύο, χωρίζοντάς τον σε τρία κλίτη, ένα πλατύτερο κεντρικό και δύο στενότερα πλευρικά. Συχνά οι εσωτερικές κιονοστοιχίες αποτελούνται από μικρούς κίονες που τοποθετούνται σε δύο επίπεδα, ώστε η μία να πατάει πάνω στην άλλη. Αυτού του είδους η κιονοστοιχία ονομάζεται δίτονη.

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά αφορούν στην κάτοψη του αρχαίου ελληνικού ναού. Τα μέρη που διακρίνονται στην όψη του είναι, εκτός από τον κίονα με το κιονόκρανο, η κρηπίδα, ο στυλοβάτης και ο θριγκός. Κρηπίδα ή κρηπίδωμα είναι το λίθινο βαθμιδωτό βάθρο, πάνω στο οποίο θεμελιώνεται ο ναός. Στυλοβάτης είναι η τελευταία βαθμίδα αυτού του βάθρου, που σχηματίζει το δάπεδο του ναού και το θεμέλιο για τους τοίχους του σηκού και τους κίονες. Θριγκός είναι ολόκληρη η ανωδομή πάνω από τα κιονόκρανα και αναλύεται λεπτομερέστερα σε διάφορα μέρη. Ωστόσο τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της όψης ενός αρχαίου ελληνικού ναού παρουσιάζουν σημαντικές διαφοροποιήσεις, ανάλογα με το ρυθμό στον οποίο είναι χτισμένος. Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στα άρθρα για τον ιωνικό και το δωρικό ρυθμό.

Τρίτη 17 Μαΐου 2011

Μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς

..:::ΟΔΥΣΣΕΑΣ Πολιτιστικός ΧάρτηςΧρονολόγιοΦωτοθήκηΓλωσσάρι
Χάρτης Πλοήγησης
English









| Μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς| Θεματικός κατάλογος Αλφαβητικός κατάλογος | Αναλυτική αναζήτηση

Ολυμπία - Ναός του Δία

Ολυμπία - Ναός του Δία, Αρχιτεκτονική

Ανατολικό Αέτωμα Μετόπες Δυτικό αέτωμα


Γύρω στο 472 π.Χ. οι Ηλείοι, μετά από εσωτερικές πολιτικές ανακατατάξεις, αποφασίζουν την ανέγερση στο χώρο της ιερής Άλτης ενός ναού αφιερωμένου αποκλειστικά στο Δία. Αρχιτέκτονας του ναού ορίστηκε ο Λίβων από την Ήλιδα. Το 457 π.Χ. ο ναός είχε σχεδόν αποπερατωθεί, αφού οι Σπαρτιάτες κρέμασαν στη στέγη του μιαν επίχρυση ασπίδα, μετά από τη νίκη τους στη μάχη της Τανάγρας.

Επειδή η τοποθεσία στην οποία αποφασίστηκε να κτισθεί ο ναός ήταν χαμηλότερη, ο Λίβων κατασκεύασε κρηπίδωμα ύψους περίπου τριών μέτρων.

Ο ναός, που θεωρείται ως η καλύτερη έκφραση της δωρικής αρχιτεκτονικής, είναι περίπτερος με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 13 στις μακριές. Είχε μήκος 64,12 μ., πλάτος 27,66 μ. και ύψος 20,25 μ. Το ύψος των κιόνων ήταν 10,45 μ. και διάμετρο, στο κάτω μέρος, 2,20 μ. Πάνω στα τεράστια κιονόκρανα, πλάτους 2,65 μ., στηριζόταν ο θριγκός με ύψος 4,09 μ. Δεξιά και αριστερά της σκεπής υπήρχαν από 51 υδρορρόες στην κάθε πλευρά.

Οι εξωτερικές μετόπες του ναού ήταν ακόσμητες ως το 146 π.Χ. που ο Ρωμαίος στρατηγός Μόμμιος αφιέρωσε 21 επίχρυσες ασπίδες από τα λάφυρα της νίκης του κατά των Αχαιών.

Στο ανατολικό αέτωμα παριστανόταν ο αγώνας αρματοδρομίας του Πέλοπα και του Οινομάου και στο δυτικό η Κενταυρομαχία με το Θησέα.

Ο ναός ήταν κατασκευασμένος από κογχυλιάτη λίθο, ο οποίος επιχρίσθηκε από λευκό και λεπτό μαρμαροκονίαμα, ώστε να δίνει την εντύπωση του μαρμάρου. Από παριανό μάρμαρο ήταν κατασκευασμένα τα γλυπτά των αετωμάτων, οι μετόπες του πρόναου και του οπισθόδομου καθώς και τα κεραμίδια.

Στο μέσο της ανατολικής πλευράς, είχε δημιουργηθεί για την ευκολότερη πρόσβαση επικλινές επίπεδο (ράμπα). Από εκεί μπαίνοντας κανείς στο ναό, φτάνει στον πρόναο. Στην είσοδο του πρόναου υπήρχαν δύο κίονες που υποβάσταζαν διάζωμα με τρίγλυφα και έξι μετόπες. Ακολουθεί ο σηκός, στο εσωτερικό του οποίου υπήρχαν δύο δίτονες (διώροφες) κιονοστοιχίες με επτά (7) κίονες η καθεμιά. Στο βάθος του σηκού ήταν στημένο το χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία, έργο του Φειδία. Πίσω από το άγαλμα υπήρχε τοίχος που χώριζε το σηκό από τον οπισθόδομο. Ο οπισθόδομος, όπως και ο σηκός, είχε στην είσοδό του δύο κίονες που στήριζαν διάζωμα με τρίγλυφα και έξι μετόπες. Οι μετόπες του πρόναου και του οπισθόδομου εικόνιζαν τους άθλους του Ηρακλή.

Το άγαλμα ήταν στερεωμένο πάνω σε βάθρο μήκους 9,93 μ. και πλάτους 6,25 μ. Ο Δίας παριστανόταν ένθρονος, κρατώντας σκήπτρο στο αριστερό χέρι, ενώ στα δεξιά στεκόταν μια Νίκη. Το ύψος του αγάλματος μαζί με τη βάση έφτανε τα 12 μ., δηλαδή το κεφάλι του Δία ακουμπούσε σχεδόν στην οροφή του ναού. Οι πιστοί μπορούσαν να ανεβούν στο υπερώο, που σχημάτιζαν οι δίτονες κιονοστοιχίες, για να θαυμάσουν από κοντά το άγαλμα. Με ειδικό κιγκλίδωμα που περιέκλειε το βάθρο δεν μπορούσαν οι πιστοί να αγγίξουν το άγαλμα, ταυτόχρονα όμως συγκεντρωνόταν εκεί και το λάδι που έριχναν στο ελεφαντόδοντο, για να το προστατέψουν από την υγρασία. Τα χρυσελεφάντινα αγάλματα αποτελούνταν εσωτερικά από ένα ξύλινο πυρήνα, πάνω στον οποίο προσαρμόζονταν τα φύλλα του χρυσού και τα κομμάτια από ελεφαντόδοντο. Όλα τα γυμνά μέρη του αγάλματος ήταν από ελεφαντόδοντο, ενώ από χρυσό ήταν το ιμάτιο, το σκήπτρο, τα μαλλιά, τα γένια και η Νίκη. Ο θρόνος ήταν κατασκευασμένος από έβενο, χρυσό, ελεφαντόδοντο και υπήρχαν ένθετα κοσμήματα από γυαλί και πολύτιμους λίθους. Το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη και κάηκε σε πυρκαγιά το 475 μ.Χ.

Ο ναός πυρπολήθηκε το 426 μ.Χ. με διαταγή του Θεοδοσίου του Β'. Αργότερα στα 522 και 551 μ.Χ. κατέρρευσε από σεισμούς.

Για πληρέστερη παρουσίαση του αρχαιολογικού χώρου της Ολυμπίας συνδεθείτε με την άριστη ιστοσελίδα του Γυμνασίου Αρχαίας Ολυμπίας, πατώντας εδώ.

Ανατολικό Αέτωμα

Μετόπες

Δυτικό αέτωμα

Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες


Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες, Γενικές πληροφορίες

Ο ναός Εικονοθήκη Ζωφόρος

Κρυμμένος μέσα στα Αρκαδικά βουνά, το Κωτίλιον, το Λυκαίο, το Τετράτζι και το Ελάιον βρίσκεται σε υψόμετρο 1.131 μ. ένας από τους σημαντικότερους ναούς της ελληνικής αρχαιότητας, ο Ναός του Επικουρίου Απόλλωνα στις Βάσσες ή στη Φιγάλεια Αρκαδίας.

Στην περιοχή από την αρχαιότητα λατρεύονταν ο Απόλλωνας Βασσίτας, ο Δίας, ο Πάνας καθώς επίσης η Αφροδίτη και η Άρτεμη Ορθασία. Μάλιστα το 1903 κατά τη διάρκεια ανασκαφών σε μια μικρή κοιλάδα του όρους Κωτίλιον, 100 μέτρα ψηλότερα από ναό του Απόλλωνα, αποκαλύφθηκαν δύο ιερά, τα οποία αποδόθηκαν από τον Κ. Κουρουνιώτη, που διενήργησε τις ανασκαφές, στην Αφροδίτη και στην Άρτεμη Ορθασία. Ο Κ. Κουρουνιώτης στηρίχτηκε τόσο στις περιγραφές του Παυσανία όσο και σε χάλκινη πλάκα που βρέθηκε και η οποία αναφέρεται στον Απόλλωνα Βασσίτα, στην Άρτεμη Ορθασία και στον Σινόεντα Πάνα.

Δυτικά του ναού υπήρχε οικισμός από την αρχαϊκή εποχή που ονομαζόταν "Βάσσαι" από τις βάσσες ή βήσσες, δηλαδή τις μικρές κοιλάδες που βρίσκονται ανάμεσα στις βραχώδεις εκτάσεις. Σε απόσταση 13 χλμ. από το ναό βρίσκεται και η αρχαία Φιγάλεια, η πόλη στην οποία διοικητικά υπαγόταν ο ναός.

Ο ναός χτίστηκε περίπου το 420 - 400 π.Χ. από τον αρχιτέκτονα του Παρθενώνα, τον Ικτίνο. Σχετικά μας πληροφορεί ο Παυσανίας: Ἰκτίνος ὁ ἀρχιτέκτων τοῦ ἐν Φιγαλίᾳ ναοῦ γεγονώς τῇ ἡλικίᾳ κατά Περικλέα καί Ἀθηναίοις τόν Παρθενῶνα καλούμενον κατασκευάσας.

(Παυσανίας VIII, 41,9)

Τόσο πολύ εντυπωσιάστηκε ο Παυσανίας που γράφει λίγο παραπάνω: Ναῶν δ' ὅσοι πελοποννησίοις εἰσί, μετά γε τόν ἐν Τεγέᾳ προτιμῷτο οὗτος ἄν τοῦ λίθου τε ἐς κάλλος καί τῆς ἀρμονίας ἕνεκα.

(Παυσανίας VIII, 41,8)

Νότια του ναού αποκαλύφθηκε ένα επίμηκες κτήριο, μήκους 25 μ. και πλάτους 7,50 μ. που αποδόθηκε στον πρώτο αρχαϊκό ναό του Απόλλωνα. Πολλοί όμως επιστήμονες διαφωνούν και ισχυρίζονται ότι ο αρχαϊκός ναός βρίσκεται στα θεμέλια του κλασικού. Η άποψη αυτή ισχυροποιείται και θεωρείται επικρατέστερη από τα ανασκαφικά ευρήματα κάτω από τον κλασικό ναό, γιατί μετά από δοκιμαστικές τομές φανερώθηκε κτήριο με μήκος 16 μ. και πλάτος 6,20 μ. και με τον ίδιο προσανατολισμό με του κλασικού ναού.

Ανάμεσα στο πλήθος των ευρημάτων προκαλούν εντύπωση το πλήθος των όπλων, ιδιαίτερα των αμυντικών, που προφανώς προσφέρονταν στο θεό. Έτσι ίσως δικαιολογείται και το προσωνύμιο του θεού ως "επικούριου", επειδή βοήθησε τους Φιγαλείς να αντιμετωπίσουν το 659 π.Χ. τους Σπαρτιάτες κατά τη διάρκεια του β' Μεσσηνιακού πολέμου. Η νίκη μάλιστα των Φιγαλείων στηρίχτηκε σε χρησμό που πήραν από το μαντείο των Δελφών, σύμφωνα με τον οποίο θα νικούσαν τους Σπαρτιάτες μόνο αν πολεμούσαν μαζί τους οι Ορεσθάσιοι, οι οποίοι όμως θα σκοτώνονταν όλοι. Οι Ορεσθάσιοι πραγματικά έστειλαν 100 νέους, που φυσικά σκοτώθηκαν, οι Φιγαλείς όμως νίκησαν τους Σπαρτιάτες. Προφανώς λοιπόν ο θεός λατρευόταν ως πολεμικός θεός, γι' αυτό και η πληθώρα των αναθημάτων.

Ο Παυσανίας όμως αποδίδει στο θεό το προσωνύμιο επικούριος, γιατί προστάτευσε τους Φιγαλείς από την επιδημική νόσο που είχε πλήξει τον ελλαδικό χώρο κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.)



Ναός του Επικούριου Απόλλωνα, Βάσσες, Ο ναός

Γενικές πληροφορίες Ζωφόρος Εικονοθήκη

Αν και δεν είναι τόσο γνωστός στο ευρύ κοινό, ο ναός συγκέντρωσε το ενδιαφέρον των μελετητών, ήδη από το 19ο αιώνα, εξαιτίας των ιδιαιτεροτήτων, οι οποίες τον καθιστούν ένα μοναδικό μνημείο. Τις ιδιαιτερότητες αυτές θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε.

Ο προσανατολισμός.

Οι αρχαίοι ναοί είχαν προσανατολισμό από Ανατολή προς Δύση και η κύρια είσοδος του ναού βρισκόταν στην ανατολική πλευρά.

Ο ναός του Απόλλωνα, αντίθετα, έχει προσανατολισμό από Βορρά προς Νότο. Προσπαθώντας οι επιστήμονες να ερμηνεύσουν τη διαφορετικότητα αυτή κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έλλειψη αρκετού χώρου ήταν αυτή που ανάγκασε τους κατασκευαστές να τοποθετήσουν διαφορετικά το ναό. Υπάρχει όμως και η άποψη ότι ο συγκεκριμένος προσανατολισμός οφείλεται στην ιδιαίτερη θρησκευτική παράδοση των Αρκάδων, αφού υπάρχουν και άλλοι ναοί με ανάλογο προσανατολισμό, όπως ο ναός της Αθηνάς στην Αλίφειρα ή της Αθηνάς Σωτείρας στην Ασέα. Τέλος, θα πρέπει να αναφερθεί και η άποψη του Ν. Γιαλούρη, ο οποίος συνδυάζει τον ασυνήθιστο προσανατολισμό με τη σχέση του Απόλλωνα με τις "Υπερβόρειες χώρες".

Ο ρυθμός

Ο ναός είναι δωρικός, (αν και συνδυάζει στοιχεία και του ιωνικού και του κορινθιακού ρυθμού), διπλός "εν παραστάσι" περίπτερος

Οι διαστάσεις

Οι διαστάσεις του ναού είναι 39,87Χ16,13 στο επίπεδο της ευθυντηρίας (δηλαδή στο επίπεδο με το έδαφος) και 38,24Χ14,48 στο επίπεδο του στυλυβάτη (δηλαδή στο επίπεδο που στηρίζονται οι κίονες). Οι μακριές πλευρές είναι περίπου κατά 2,5 φορές μεγαλύτερες από τις στενές.

Οι κίονες

Οι κίονες είναι δωρικοί και είναι 6 στις στενές πλευρές και 15 στις μακριές. Εδώ έχουμε μια ιδιορρυθμία σε σύγκριση με τους λοιπούς ναούς, στους οποίους συνήθως οι κίονες στις μακριές πλευρές ήταν διπλάσιοι συν ένας των κιόνων των στενών πλευρών. Το μήκος του ναού σε συνδυασμό με τον αριθμό των κιόνων σχηματίζει ένα επίμηκες κτήριο, που είναι χαρακτηριστικό κυρίως των αρχαϊκών χρόνων. Τα στοιχεία αυτά παραπέμπουν στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς, ο οποίος φαίνεται ότι χρησίμευσε ως πρότυπο. Ίσως θα έπρεπε να τονίσουμε και τη στενή σχέση των Βασσών με το μαντείο των Δελφών.

Ακόμη μία ιδιομορφία είναι ότι οι κίονες της βόρειας πλευράς είναι παχύτεροι από τους κίονες των άλλων πλευρών.

Τέλος, απουσιάζει η ένταση, ένα άλλο χαρακτηριστικό των κιόνων.

Θριγκός

Ο θριγκός αποτελείται από ένα απλό δωρικό επιστύλιο και από δωρική ζωφόρο, δηλαδή τρίγλυφα και μετόπες.

Αετωματικά γλυπτά

Κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν την ύπαρξη αετωματικών γλυπτών που τα θεωρούν χαμένα από την αρχαιότητα, ενώ άλλοι αμφισβητούν την ύπαρξή τους στηριζόμενοι στο στενό βάθος του αετώματος που δεν επιτρέπει την ύπαρξη γλυπτών.

Τα μέρη του ναού

Ο ναός αποτελείται από πρόναο, οπισθόδομο, σηκό και άδυτο. Ο πρόναος είναι βαθύτερος από τον οπισθόδομο. Υπήρχαν ανάμεσα στον πρόναο και το σηκό κιγκλιδώματα και η επικοινωνία γινόταν μέσω μεγάλης θύρας που σχημάτιζε παραστάδες.

Το νεωτερικό στοιχείο του ναού είναι μια μικρότερη θύρα στον ανατολικό τοίχο του σηκού, στο ύψος του αδύτου. Σύμφωνα με τους μελετητές στο άδυτο θα υπήρχε απέναντι ακριβώς από τη θύρα το λατρευτικό άγαλμα του θεού με την πρόσοψη στραμμένη προς την Ανατολή ή κάποιος βωμός, που θα φωτιζόταν όταν ανέτειλε ο ήλιος.

Η διευθέτηση του σηκού

Εκείνο το στοιχείο όμως που προκαλεί κάθε μελετητή του ναού είναι η διαμόρφωση του εσωτερικού χώρου του σηκού. Ως συνήθως στους άλλους ναούς υπάρχει μια εσωτερική κιονοστοιχία σε σχήμα Π στην οποία στηρίζεται η στέγη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση όμως, η εσωτερική κιονοστοιχία έχει αντικατασταθεί από πέντε ζεύγη ιωνικών ημικιόνων. Οι ημικίονες εφάπτονται σε λεπτούς τοίχους, οι οποίοι με τη σειρά τους εφάπτονται στον τοίχο του σηκού, σχηματίζοντας με αυτόν τον τρόπο μικρές κόγχες. Το νοτιότερο ζεύγος των ημικιόνων ενώνεται με τους τοίχους του σηκού σχηματίζοντας γωνία 45 μοιρών. Οι κίονες έχουν έντεκα ραβδώσεις. Τα ιωνικά ημικιονόκρανα με εχίνο σχημάτιζαν στην πρόσοψη δύο ελικωτές απολήξεις και από μία στα πλάγια.

Ανάμεσα στο νοτιότερο ζεύγος των ημικιόνων υπήρχε ελεύθερος κίονας που είχε το αρχαιότερο κορινθιακό κιονόκρανο στην ελληνική αρχιτεκτονική.

Το λατρευτικό άγαλμα θα πρέπει να ήταν μπροστά από τον κορινθιακό κίονα. Υπάρχει βεβαίως και άλλη άποψη, σύμφωνα με την οποία δεν υπήρχε ανθρωπόμορφο λατρευτικό άγαλμα του θεού, αλλά ο κίονας αποτελούσε την ανεικονική παράσταση της θεότητας. Η κιονολατρία δεν ήταν άγνωστη στην Αρκαδία. Ο Απόλλωνας παριστάνεται με την ανεικονική αυτή μορφή, έχοντας την επωνυμία Αγυιέας. Σύμφωνα, άλλωστε, με τον Παυσανία, ο Απόλλωνας παριστανόταν με μορφή πυραμίδας στο γυμνάσιο των Μεγάρων, ενώ στο ιερό του Πυθίου Απόλλωνα στην Τεγέα λατρευόταν σε σχήμα κιονίσκου.

Τον κυρίως χώρο του σηκού διέτρεχε εσωτερικά ιωνικός θριγκός, που αποτελούνταν από χαμηλό ιωνικό επιστύλιο, πάνω στο οποίο στηριζόταν η περίφημη ιωνική ζωφόρος.

Το εσωτερικό του ναού. Πίνακας του Cockerrel R. A. 1788 - 1863

Ναός του Ποσειδώνα, Σούνιο, Γενικές πληροφορίες



Ναός του Ποσειδώνα, Σούνιο, Γενικές πληροφορίες

Ο ναός σχέδια του ναού Φωτοθήκη

Αν οι Αθηναίοι με τον Παρθενώνα τίμησαν την Αθηνά, τη μια από τους δύο διεκδικητές της ονοματοδοσίας της πόλης, στο Σούνιο αφιέρωσαν το ναό στο δεύτερο διεκδικητή, στον Ποσειδώνα. Δεν υπήρχε ίσως και καλύτερη θέση απ' αυτήν. Ένας βράχος ύψους 60 μέτρων πάνω από τη θάλασσα, στο νοτιότερο σημείο της πόλης, εκεί απ' όπου περνούν για τελευταία φορά όσοι φεύγουν με πλοίο απ' την Αθήνα, ή το σημείο που συναντά κανείς πρώτο όταν πλησιάζει στην Αθήνα.

Είναι ο ίδιος βράχος, που σε μια παραλλαγή του μύθου, στεκόταν ο Αιγέας, περιμένοντας το γιο του Θησέα να επιστρέψει από την Κρήτη, και, όταν αντίκρισε στο βάθος του ορίζοντα το πλοίο με μαύρα πανιά, πήδηξε στο πέλαγο, που από τότε πήρε το όνομά του, Αιγαίο.

Ως τόπος λατρείας το Σούνιο είναι γνωστό από τον Όμηρο. Στο στίχο 278 της γ' ραψωδίας της Οδύσσειας αφηγείται ο Νέστορας στον Τηλέμαχο:

ἡμεῖς μὲν γὰρ ἅμα πλέομεν Τροίηθεν ἰόντες,
Ἀτρεΐδης καὶ ἐγώ, φίλα εἰδότες ἀλλήλοισιν·
ἀλλ᾽ ὅτε Σούνιον ἱρὸν ἀφικόμεθ᾽, ἄκρον Ἀθηνέω
ν

Μαζί αρμενίζαμε λοιπόν, γυρνώντας απ’ την Τροία,
αγαπημένα και πιστά, εγώ κι ο γιος τ’ Ατρέα.
Κι όταν στο Σούνιο φτάσαμε, στων Αθηνών τον κάβο

Μετάφραση Ζήσιμου Σίδερη

Από τις ανασκαφές προέκυψαν στοιχεία που αποδεικνύουν κατοίκηση της ευρύτερης περιοχής ήδη από το 2800 π.Χ. Στον ίδιο το βράχο βρέθηκε ένας σφραγιδόλιθος μινωικής τεχνοτροπίας, ένα χάλκινο ειδώλιο με σπείρες της πρωτογεωμετρικής περιόδου που παραπέμπουν σε λατρευτικές τελετές στα μυκηναϊκά και γεωμετρικά χρόνια. Από το πλήθος των ευρημάτων, όπως ξίφη, βέλη, δόρατα, ανδρικές προτομές, ομοιώματα οπλιτών, αλόγων και ασπίδων προκύπτει το συμπέρασμα ότι υπήρχε λατρεία ανδρικής πολεμικής μορφής που είχε σχέση με τις χθόνιες θεϊκές δυνάμεις. Η λατρεία της θεότητας συνεχίστηκε κι όταν ακόμα είχαν ιδρυθεί τα ιερά της Αθηνάς και του Ποσειδώνα.


Περίπου στα τέλη του 7ου αι, τοποθετήθηκαν στην κορυφή του βράχου τέσσερις γιγαντιαίοι κούροι, που ήταν ορατοί από τους παραπλέοντες ναυτικούς.

Στην ανασκαφή του 1906 βρέθηκαν τέσσερις μαρμάρινοι κούροι του 590-580 π.Χ., οι οποίοι καταστράφηκαν, μάλλον κατά την Περσική εισβολή το 480 π.Χ.

Στις αρχές του 5ου τοποθετείται και η ανέγερση του ναού του Ποσειδώνα, ο οποίος καταστράφηκε κι αυτός από τους Πέρσες, όπως άλλωστε και ο μικρότερος ναός της Αθηνάς που είχε ιδρυθεί τον 6ο αι.

Κατά τη διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι έκτισαν στο βράχο ισχυρό φρούριο, για να εξασφαλίσουν τη διέλευση των σιτοφόρων πλοίων.

Εκτός από το ναό του Ποσειδώνα στο βράχο υπήρχε ο ναός της Αθηνάς Σουνιάδας, κτισμένος περίπου στα μέσα του 5ου αι., Προπύλαια, δύο Στοές, στη συνέχεια των προπυλαίων κι ένας μικρός οικισμός. Στα ελληνιστικά χρόνια κατασκευάστηκαν νεώσοικοι στη βορειοδυτική άκρη του ακρωτηρίου.


Ο ναός σχέδια του ναού Φωτοθήκη

Δορυφορική περιήγηση στον αρχαιολογικό χώρο

Ναός του Ηφαίστου (Θησείο) (1)



Αριστερά, πάνω στον Αγοραίο Κολωνό, στο ψηλότερο σημείο της Αγοράς, δεσπόζει ο καλύτερα διατηρημένος ναός της Kλασικής Aρχαιότητας, ο ναός του Ηφαίστου. Εδώ ο θεός της φωτιάς και του σιδήρου συλλατρευόταν με την πολιούχο της πόλης θεά Αθηνά, ως προστάτες θεοί των τεχνών και των επαγγελμάτων και ιδιαίτερα ως προστάτες των μεταλλουργών και των αγγειοπλαστών. Ενδιαφέρον είναι ότι κοντά στο ναό, από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας, υπάρχουν εργαστήρια μεταλλουργών.

Ο ναός αυτός είναι το πρώτο από τα έργα του μεγάλου οικοδομικού προγράμματος που είχε προτείνει ο Περικλής. Άρχισε να κτίζεται πριν τον Παρθενώνα, γι' αυτό εξωτερικά είναι πρωϊμότερός του, όμως, τα έργα διακόπηκαν και ολοκληρώθηκαν με το πέρας των εργασιών στον Παρθενώνα. Χτίζεται από τον σπουδαίο αρχιτέκτονα, του οποίου το όνομα παραμένει άγνωστο, που θεωρείται ο ίδιος δημιουργός άλλων τριών γνωστών ναών της ίδιας εποχής: του Ποσειδώνος στο Σούνιο, του Άρεως στις Αχαρνές (που είχε μεταφερθεί τον 1ο αι. π.Χ. στο χώρο της Αγοράς) και της Νεμέσεως στον Ραμνούντα. Και οι τέσσερις επιβλητικοί, περίπτεροι ναοί είχαν μεταξύ τους ίδια μορφή, ίδιες αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες και αρκετά κοινά με τον Παρθενώνα.

Ο ναός χωριζόταν σε πρόναο, κυρίως ναό και οπισθόδομο με 6 x 13 δωρικούς κίονες. Ο κυρίως ναός είχε ίσως εσωτερική δίτονη κιονοστοιχία, αντιγράφοντας τον Παρθενώνα. Μέσα υπήρχαν τα λατρευτικά αγάλματα του Ηφαίστου και της Αθηνάς Εργάνης που είχε φιλοτεχνήσει ο γλύπτης Αλκαμένης. Οι μετόπες, η εσωτερική ζωφόρος (παρθενώνια επίδραση) και τα αετώματα, αναπαρίσταναν τους άθλους των δύο μεγάλων ηρώων, του Θησέα και του Ηρακλή. Ιδιαίτερη έμφαση είχε δοθεί στα κατορθώματα του Θησέα, γι' αυτό και η μεταγενέστερη σύγχυση για την ταυτότητα του μνημείου.

Γύρω στο 600 μ.Χ. μετατρέπεται σε εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο που, κατά την περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας, ονομάστηκε Ακαμάτης, δηλαδή, τεμπέλης, επειδή του επέτρεπαν να λειτουργεί μόνο μια φορά το χρόνο, στη χάρη του. Την εποχή των περιηγητών ο ναός έγινε χώρος ταφών των διαμαρτυρομένων. Μέσα στο ναό, σήμερα, ξεχωρίζουμε ταφόπετρες με λατινικούς χαρακτήρες, των ξένων που η μοίρα θέλησε να μείνουν για πάντα στα χώματα της Aττικής. Ανάμεσά τους διακρίνεται το όνομα του Άγγλου φιλέλληνα Τουέντελ, που οι Αθηναίοι θρήνησαν σαν δικό τους άνθρωπο. Πάνω στα μάρμαρα του ναού χαράχτηκε και το λίθινο χρονικό της μεσαιωνικής Αθήνας κυρίως την περίοδο 1000-1150.

πηγή


Αρχαία Κόρινθος

Αρχαία Κόρινθος

Τα ίχνη της ολβίας Κορίνθου είναι πολλά και ενδιαφέροντα. Σταχυολογούμε: Ο περίφημος και επιβλητικός ακόμη και σήμερα αρχαϊκός ναός του Απόλλωνα, με τους μονολιθικούς δωρικούς κίονες από τους οποίους εφτά παραμένουν όρθιοι σε περίοπτη θέση πάνω από τα ερείπια της αγοράς. Οι δωρικοί κίονες του πτερού ήταν 6 στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές. Για τη στήριξη της οροφής υπήρχαν και εσωτερικές κιονοστοιχίες κατά μήκος του αρκετά επιμήκους σηκού, ο οποίος ήταν χωρισμένος σε δύο δωμάτια και επιπλέον σε πρόναο και οπισθόδομο που είχαν στην πρόσοψή τους ανά δυο κίονες ανάμεσα σε παραστάδες. Ο ναός χτίστηκε περί το 530 π.Χ. Η αγορά, η οποία είχε μορφή ορθογωνίου και διαστάσεις 160 μέτρα μήκος και 70 πλάτος. Τα κυριότερα κτίσματα που την περιβάλλουν είναι η νότια στοά, που σχηματίζεται από σειρά ομοιόμορφων καταστημάτων, καθένα από τα οποία ήταν χωρισμένο σε δύο δωμάτια. Μπροστά στα καταστήματα υπάρχει διπλή σειρά κιονοστοιχίας. Η εξωτερική ήταν δωρική, ενώ η εσωτερική ιωνική. Ανάμεσα σ' αυτή τη στοά παρεμβάλλεται το βουλευτήριο. Άλλη σειρά καταστημάτων της αγοράς είναι τα κεντρικά καταστήματα με το "βήμα του Αποστόλου Παύλου" ανάμεσά τους και μία άλλη σειρά είναι τα βορειοδυτικά καταστήματα, που περιλαμβάνουν το χαρακτηριστικό τοξωτό οικοδόμημα ανάμεσά τους.
Αφήνοντας την αγορά και κατεβαίνοντας τα μνημειακά σκαλοπάτια των Προπυλαίων, προσεγγίζουμε την οδό Λεχαίου. Κοντά της βρίσκεται η Πειρήνη κρήνη με τα έξι ανοίγματα (τους χώρους που μοιάζουν σα σπηλιές), όπως μας λέει ο Παυσανίας. Ενδιαφέρουσα είναι και η κρήνη Γλαύκη, σκαλισμένη σε βράχο.
Έξω από τον κυρίως αρχαιολογικό χώρο επισκέψιμα είναι τα εξής μνημεία: Το Ωδείο, το οποίο κατασκευάστηκε στο τέλος του 1ου αιώνα μ.Χ., ανακαινίστηκε από τον Ηρώδη τον Αττικό και δημιουργήθηκε τότε η αυλή του με στοές γύρω, η οποία έφερε το ωδείο πλησιέστερα στο θέατρο. Αυτό βρίσκεται λίγο χαμηλότερα. Βεβαιώθηκαν ίχνη ενός παλιότερου θεάτρου του τέλους του 5ου π.Χ. αιώνα με ξύλινη σκηνή. Τον 3ο π.Χ. αιώνα το θέατρο αποκτά χτιστή σκηνή. Το κοίλο του (κερκίδες) υπολογίζεται πως ήταν χωρητικότητας 18.000 θεατών. Στην αρχή του 3ου μ.Χ. αιώνα η ορχήστρα μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αρένα για θηριομαχίες. Βόρεια του θεάτρου εντοπίζονται λείψανα του γυμνασίου. Τέλος, το Ασκληπιείο κοντά στην πηγή Λέρνα. Η ανασκαφή έδειξε πως το Ασκληπιείο είναι σκαλισμένο κατά το μέγα μέρος στο βράχο. Ο ναός είχε διαστάσεις 14,93Χ8,32 μέτρα με σηκό και πρόναο με τέσσερις δωρικούς κίονες μπροστά.
Στον Ακροκόρινθο, το κάστρο της Κορίνθου, οι ανασκαφές ξεκίνησαν το 1961 από την Αμερικανική αρχαιολογική Σχολή. Τα σημαντικότερα κτίσματα που ήρθαν στο φως είναι τα εξής: Ο ναΐσκος της Αφροδίτης, οι μικροί ναοί που ήταν αφιερωμένοι στη Δήμητρα και την Κόρη, βωμοί του Ήλιου, η κρήνη της "επάνω Πειρήνης". Επειδή το κάστρο ήταν σε διαρκή χρήση από την πρώιμη αρχαιότητα μέχρι και πρόσφατα, τα κατά καιρούς κτίσματα έχουν αναδομηθεί και αναδομηθεί διαφορετικά πολλές φορές, ενώ το οικοδομικό υλικό έχει χρησιμοποιηθεί πολλάκις για να καλύψει τις ανάγκες των εποχών. Έτσι, τα ευρήματα της αρχαιότητας είναι πραγματικά πενιχρά, παρά το γεγονός ότι το οικοδομικό υλικό αυτής της εποχής είναι διάσπαρτο στο χώρο και ξαναχρησιμοποιημένο σε νεότερα κτίρια.

πηγή

Ναός της Αφαίας, Αίγινα

Στα 500 περίπου π.Χ. πάνω στα ερείπια παλιότερου ναού χτίστηκε ο καλύτερα διατηρημένος σήμερα στην Ελλάδα αρχαϊκός ναός,
ο ναός της Αφαίας στην Αίγινα.

Οι πληροφορίες που έχουμε για τα ναό είναι ελάχιστες. Δε γνωρίζουμε ούτε τους αρχιτέκτονες ούτε ποιος επιμελήθηκε τη γλυπτή διακόσμηση ούτε ακόμη πόσα χρόνια χρειάστηκαν για την αποπεράτωσή του.

Ο προηγούμενος ναός, που ήταν κτισμένος στο ίδιο ακριβώς σημείο, είχε ανεγερθεί περίπου στο 600 π.Χ. και καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο 510 π.Χ. Ήταν ναός περίπτερος, δηλαδή είχε γύρω γύρω μια σειρά κιόνων, και ήταν πώρινος. Στη στενή πλευρά είχε 6 κίονες και στη μακριά 12. Τα κατεστραμμένα από την πυρκαγιά μέλη του καταχώθηκαν για να κατασκευαστεί το άνδηρο πάνω στο οποίο ανεγέρθηκε ο νέος ναός.

Και οι δυο ναοί ήταν αφιερωμένοι στην Αφαία. Παλιότερα ο ναός πιστευόταν πως ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά ή τον Ηρακλή. Όταν όμως κατά τη διάρκεια ανασκαφικών εργασιών βρέθηκε αφιέρωση στην Άφα, τότε αποδόθηκε στην Αφαία.

Ο ναός θεωρείται ως κορυφαία δημιουργία της αρχαϊκής αρχιτεκτονικής και πιστεύεται ότι αποτέλεσε το ναό πρότυπο για τους αρχιτέκτονες του Παρθενώνα, Ικτίνο και Καλλικράτη.

Ο Μύθος της Αφαίας

Η Άφα ή Αφαία δεν είναι άλλη από τη Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα. Αυτή λοιπόν η Βριτόμαρτη ή Δίκτυννα ήταν κόρη του Δία και της Κάρμης. Η Κάρμη ήταν κόρη του Εύβουλου και εγγονή της Δήμητρας. Ο Δίας ενώθηκε με την Κάρμη στην Καινώ της Κρήτης κι έτσι γεννήθηκε η Βριτόμαρτη - Δίκτυννα. Αγαπημένη της απασχόληση ήταν να γυρνά μέσα στα δάση και είναι ευνόητο ότι αγαπούσε την Άρτεμη, γι' αυτό και την ακολουθούσε συνέχεια. Υπάρχει η άποψη ότι αυτή είχε επινοήσει το κυνηγετικό δίχτυ, γι' αυτό και ονομάστηκε Δίκτυννα.

Κάποτε την είδε ο Μίνωας, την ερωτεύτηκε και επειδή αυτή αρνήθηκε να ενωθεί μαζί του άρχισε να την κυνηγά. Εννιά μήνες την κυνηγούσε συνέχεια από βουνό σε βουνό κι από λαγκάδι σε ραχούλα. Κάποτε όμως την πρόφτασε πάνω σε κάποιο ακρωτήρι· όχι γιατί κουράστηκε η Βριτόμαρτη, αλλά γιατί πιάστηκε το φόρεμά της σε μια μυρτιά. Πριν προλάβει όμως ο Μίνωας να την κάνει δική του η Βριτόμαρτη πήδηξε στη θάλασσα και βρέθηκε στα δίχτυα των ψαράδων. Τότε οι παλιοί κάτοικοι της Κρήτης, οι Κύδωνες, την ονόμασαν Δίκτυννα και τη λάτρεψαν σαν θεά στο "Δικταίον όρος".

Υπάρχει όμως και παραλλαγή του μύθου που λέει τα εξής:

Η Βριτόμαρτη, κόρη του Δία και της Κάρμης, γεννήθηκε στη Φοινίκη. Επειδή ήθελε να διατηρήσει την αγνότητά της άφησε την πατρίδα της και ήρθε στο Άργος κοντά στις κόρες του Ερασίνου, τη Βύζη, τη Μελίτη, τη Μαίρα και την Αγχιρρόη. Από 'κει πήγε στην Κεφαλληνία, όπου οι ντόπιοι της έδωσαν το όνομα Λαφρία.

Αργότερα βρέθηκε στην Κρήτη όπου την είδε ο Μίνωας, την αγάπησε κι άρχισε να την κυνηγά. Τότε η Βριτόμαρτη κρύφτηκε στα δίχτυα κάποιων ψαράδων κι έτσι γλίτωσε απ' το Μίνωα. Ένας όμως απ' τους ψαράδες, ο Ανδρομήδης, την πήρε μαζί του και με το πλοίο του την έφερε στην Αίγινα. Εκεί προσπάθησε να την κάνει δική του, αλλά η Βριτόμαρτη για να ξεφύγει άρχισε να τρέχει γρήγορα μέχρι που έφτασε σε κάποιο άλσος. Όταν οι ντόπιοι έψαξαν να τη βρουν βρήκαν στη θέση της ένα άγαλμα κι όχι την ίδια. Τότε λοιπόν την ονόμασαν Αφαία (δηλαδή άφαντη), τη λάτρεψαν σαν θεά και στον τόπο εκείνο τής έκτισαν ιερό.

Σύμφωνα με την ανάλυση του μύθου από τον Ι. Θ. Κακριδή στη σελ. 273 του 3ου τόμου της Ελληνικής μυθολογίας, η Βριτόμαρτη είναι μια μινωική σεληνιακή θεότητα που τα δύο ονόματά της σηματοδοτούν τη συγχώνευση δυο κρητικών θεοτήτων της Βριτόμαρτης στην ανατολική Κρήτη και της Δίκτυννας στη δυτική. Πρότυπο ήταν η Αστάρτη της Γάζας. Στην ολυμπιακή θρησκεία, επειδή καλύπτεται από την αντίστοιχη Άρτεμη, ξέπεσε σε ηρωίδα. Εξάλλου η Άρτεμη αποκτά ως λατρευτικά τα ονόματα : Αφαία, Λαφρία, Βριτόμαρη, Δίκτυννα.

Η μυθοποιημένη παρετυμολογική σχέση με τα δίχτυα των κυνηγών ή των ψαράδων ευνοήθηκε από τα σεληνιακά γνωρίσματα της θεάς, μιας και τα δίχτυα θεωρούνται ως όργανο μαγείας. Οι περιπλανήσεις της συσχετίζονται με τις φάσεις της Σελήνης.


πηγή

ΔΕΛΦΟΙ

Ιστορία των Δελφών

Ο θρύλος λέει ότι οι Δελφοί ήταν το σημείο που συναντήθηκαν οι δύο αετοί. όταν ο Δίας τους έστειλε να πετάξουν από Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορίαδύο διαφορετικές κατευθύνσεις. Σ'αυτό το σημείο ο Δίας έριξε τον ιερό βράχο και οι Δελφοί έγιναν γνωστοί στα πέρατα του τότε κόσμου ως ο ομφαλός της Γης, το κέντρο του κόσμου.

Πριν όμως γίνει αυτό γεγονός, αυτή ήταν η περιοχή που ζούσε η θεά Γαία με τον προστάτη της και γιό της, το ερπετό Πύθωνα. Ο Απόλλωνας γιος του Δία έφυγε από τον Όλυμπο με σκοπό να σκοτώσει τον Πύθωνα και να κατακτήσει αυτό το όμορφο και ιερό μέρος.

Ο Απόλλωνας Θεός της χάρης, της μουσικής, του φωτός και της καλλιτεχνίας με την σφαγή του Πύθωνα έδωσε στους Έλληνες τον θρίαμβο της κατατρόπωσης του πρωτόγονου ενστίκτου, δίνοντας ταυτόχρονα ώθηση στην άνθηση και στην πραγματοποίηση καλλιτεχνημάτων σε όλους τους τομείς της μουσικής, γλυπτικής, συγγραφής και του τραγουδιού.

Μετά την σφαγή του Πύθωνα ο Απόλλωνας αυτοεξορίστηκε με σκοπό την αυτοτιμωρία και τον εξαγνισμό του, πριν επιστρέψει νικητής στους Δελφούς.

Δέλφις σημαίνει στ' αρχαία Ελληνικά Δελφίνι, και γι' αυτό οι Δελφοί ονομάστηκαν έτσι. Προς τιμή του δελφινιού, και αυτό γιατί αυτή τη μορφή πήρε ο Απόλλωνας κατά το ταξίδι της επιστροφής του, οδηγώντας το καράβι με τους Κρήτες ναυτικούς με σκοπό να μείνουν στους Δελφούς για να χτίσουν το ιερό του και να γίνουν οι ιερείς του.

Με την επιστροφή του ο Απόλλωνας στέφθηκε επισήμως προστάτης και άρχοντας των Δελφών. Στο σημείο που έγινε η σφαγή του Πύθωνα, τοποθετήθηκε ο ομφαλός βράχος. Ο ομφαλός σημαίνει "κέντρο της γης" και εκεί ήταν το Ιερό Μαντείο των Δελφών.

Στο κέντρο της Γής.Κατά τον 7ο αιώνα π.χ. οι Δελφοί ήταν μια πολύ σημαντική πόλη Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορίακαθώς ήταν το κέντρο της Αμφικτιονίας. Επισήμως όμως ήταν κάτω από την δυναστεία του Κροίσου. Ο Κλεισθένης όμως τύραννος της Σικυώνας ελευθέρωσε την πόλη κατά το 585 π.χ. όπου και ακολούθησε η πραγματική άνθηση της πόλης που οδήγησε στην φήμη και την δόξα της.

Ο Κλεισθένης έχτισε καινούργιες ενότητες στον ναό, και το θησαυροφυλάκιο, και ήταν εκείνος υπεύθυνος για την έναρξη των Πύθιων, ανάλογων των Ολυμπιακών αγώνων, και που τελούνταν κάθε τέσσερα χρόνια όπως και οι Ολυμπιακοί αγώνες.

Κατά την περίοδο των Πύθιων αγώνων, εκτελούνταν παραστάσεις στο θέατρο, και στο στάδιο οι 7000 θεατές παρακολουθούσαν τους αθλητές ν' αγωνίζονται στα αθλήματα, καθώς και αρματοδρομίες.

Οι Δελφοί ήταν το σημαντικότερο ιερό μέρος της Αρχαϊκής περιόδου στην Ελλάδα (750-550 π.χ.). Κάθε πόλη που είχε σκοπό την αποίκηση εκτός των τότε Ελληνικών συνόρων, έπρεπε να συμβουλευτεί τους χρησμούς από το Μαντείο των Δελφών.

Όταν η αποίκηση στεφόταν με επιτυχία, οι προσφορές, και τα δώρα κατέκλυζαν τον ναό σαν δείγμα ευχαριστίας και σεβασμού. Γι' αυτό και οι Δελφοί σύντομα έγιναν η δυνατότερη και ισχυρότερη οικονομικά πόλη της Ελλάδας. Σύντομα ανεγέρθηκαν 20 μαρμάρινα θησαυροφυλάκια για να στεγάζουν τις πολύτιμες και απαράμιλλης ομορφιάς προσφορές. Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορία

Κάθε ισχυρή πόλη της Αρχαίας Ελλάδας είχε χτισμένο στους Δελφούς το θησαυροφυλάκιο της. Οι πόλεις που δεν ήταν τόσο οικονομικά ισχυρές για να χτίσουν το θησαυροφυλάκιό τους ανέγειραν αγάλματα στην Ιερά Οδό.

Από το νησί Σίφνος που κατά την αρχαία περίοδο ήταν από τα οικονομικά ισχυρότερα, έστειλαν εισφορές και έχτισαν ένα πανέμορφο Ιωνικού ρυθμού ναό που ήταν προφανής ο σκοπός του να επισκιάσει τους υπόλοιπους θησαυρούς, και θησαυροφυλάκια.

Οι Αθηναίοι επίσης έχτισαν το θησαυροφυλάκιό τους στους Δελφούς μετά την μάχη του Μαραθώνα κατα΄την οποία υπερνίκησαν τους Πέρσες.

Οι νίκες του Αθηναίου ήρωα Θησέα αναπαριστούνται στα εντυπωσιακά ανάγλυφα που περιτριγυρίζουν το Αθηναϊκό θησαυροφυλάκιο. Επίσης στους τοίχους του Αθηναϊκού θησαυροφυλακίου υπήρχε τεράστιος πίνακας από μαλακή πέτρα, έτσι ώστε οι επισκέπτες του θησαυροφυλακίου να χαράζουν τα αναθήματα, τις ευχές και τις αφιερώσεις τους. Ήταν αξιοσημείωτο ότι στους Δελφούς κάθε σημαντική πόλη είχε χτισμένο το θησαυροφυλάκιό της.

Οι Δελφοί όμως ήταν ουδέτερη ζώνη και έβλεπες να γειτονεύουν τα θησαυροφυλάκια πόλεων που βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ τους. Όταν οι Συρακούσες νίκησαν την Αθήνα στην κρίσιμη μάχη κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, έσπευσαν να χτίσουν το μεγαλόπρεπο θησαυροφυλάκιό τους ακριβώς απέναντι από αυτό των Αθηνών. Όλες οι πόλεις κράτη τις Ελλάδος συνεισέφεραν οικονομικά και έστελναν θησαυρούς κατά συρροή στους Δελφούς.
Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορία
Όπως ο Δωρικού ρυθμού, μεγαλόπρεπος ναός που ανεγέρθηκε, κατά την Αρχαϊκή περίοδο και ήταν τοποθετημένος σ'ένα από τα λίγα επίπεδα σημεία του ιερού χώρου του Μαντείου των Δελφών. Πάνω από την είσοδο του ναού ήταν χαραγμένα - σκαλισμένα γνωμικά όπως: "γνώριζε τον εαυτόν σου".

Στο Μαντείο έρχονταν όλοι όσοι επιθυμούσαν κάποια συμβουλή. Το Μαντείο των Δελφών ήταν θρησκευτική εμπειρία κατά την οποία όλα τα ερωτήματα έβρισκαν απαντήσεις και οι συμβουλές των ιερέων του Απόλλωνα ακολουθούνταν κατά γράμμα.

Ο Απόλλωνας ήταν εκείνος που συμβούλευε μέσω της ιέρειας του, Πυθίας, η οποία καθόταν στο τρίποδο ανάμεσα στις αναθυμιάσεις που ήταν το μέσο επικοινωνίας με τον Απόλλωνα.

Πριν από κάθε επικοινωνία με τον Απόλλωνα, έπρεπε να τηρηθούν κάποιοι τελετουργικοί κανόνες από την ιέρεια Πυθία.

Πρώτα έπρεπε να πλυθεί στα ιερά νερά της Κασταλίας πηγής για να καθαρίσει και εξαγνίσει το σώμα της εσωτερικά, και Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορίαμόνο τότε μπορούσε να καθίσει στον ομφάλιο βράχο και ν' αρχίσει την διαδικασία επικοινωνίας με τον Απόλλωνα.

Οι περιγραφές του θρύλου για το Μαντείο των Δελφών που αφορούν την Πυθία και την επικοινωνία της με τον Απόλλωνα μέσω αναθυμιάσεων ανήκαν στην σφαίρα του εξωπραγματικού και ίσως του μύθου, κατά την άποψη ορισμένων αρχαιολόγων.

Το 1892 Γάλλοι αρχαιολόγοι άρχισαν ανασκαφές στην περιοχή του ιερού των Δελφών με σκοπό να βρούν κάτι που να αποδεικνύει ότι πράγματι υπήρχε το χάσμα που επέτρεπε στα αέρια ν΄ αναδυθούν και να δημιουργήσουν το κανάλι "επικοινωνίας” μεταξύ Πυθίας και Απόλλωνα.

Δεν κατόρθωσαν όμως να βρούν κάτι που να το αποδεικνύει, και έτσι ο θρύλλος παρέμεινε στην σφαίρα του μύθου.

Δεν ήταν παρά τα τέλη του 1990 που μια ομάδα αποτελούμενη από ένα αρχαιολόγο, έναν τοξικολόγο, ένα χημικό, και έναν γεωλόγο οι οποίοι υποστήριξαν το αντίθετο. Σύνφωνα με την θεωρία τους, ο ομφαλός βράχος, πάνω στον οποίο καθόταν η Πυθία και ανάμεσα στις αναθυμιάσεις έλεγε στους χρησμούς της, βρισκόταν ακριβώς πάνω από ένα χάσμα που είχε δημιουργηθεί εξαιτίας της ολισθηρότητας των υπογείων πλακών, αφήνοντας μία δίοδο στε οι αναθυμιάσεις αέριων όπως αιθάνιο + μεθάνιο, να ανεβαίνουν στην επιφάνεια του εδάφους και να εισπνέονται από την Πυθία.

Είναι γνωστό ότι αν κάποιος εισπνεύσει μικρή ποσότητα αιθυλένιου έρχεται σε κατάσταση ευφορίας, και δημιουργούνται παραισθησιακά οράματα. Όταν η Πυθία ήταν στην "κατάσταση" επικοινωνίας με τον Απόλλωνα και ζητούνταν οι ερωτήσεις και συμβουλές, οι απαντήσεις της Πυθίας δίνονταν ασυνάρτητα, εκείνη παραληρούσε και έλεγε ασυναρτησίες. Οι ιερείς του ιερού ήταν εκείνοι που "μετέφραζαν" και έδιναν κάποιο νόημα στα όσα εκείνη έλεγε. Οι Απαντήσεις του Μαντείου ήταν πάντα σοφές και προνοητικές και γι'αυτό το Μαντείο ήταν αξιοσέβαστο και τόσο φημισμένο, και αναπόσπαστο στοιχείο του Ελληνικού τρόπου ζωής.

Ο φιλόσοφος Ηράκλειτος (500π.χ.) υποστήριξε ότι το Μαντείο ούτε αποκρύπτει, ούτε αποκαλύπτει την αλήθεια, μόνο την υπαινίσσεται. Ένα σχετικό παράδειγμα αυτού είναι: Όταν ο Λύδιος βασιλιάς Κροίσος (βασιλιάς της Λυδίας) ρώτησε το Μαντείο αν ήταν σωστό και σοφό να επιτεθεί στην Ελλάδα, η απάντηση που του δόθηκε ήταν η εξής: Αν επιτεθείς θα καταστρέψεις ένα μεγάλο Βασίλειο. Ο Κροίσος άκουσε τον χρησμό και επιτέθηκε.

Το αποτέλεσμα όμως δεν ήταν το αναμενόμενο. Η στρατιά του Κροίσου ηττήθηκε και το μεγάλο Βασίλειο που καταστράφηκε, ήταν το δικό του.

Ο Κροίσος κατόπιν αυτού δεν έπαψε να υποστηρίζει την σοφία και διορατικότητα του Μαντείου των Δελφών, και πόσο αληθινός αυτός ο χρησμός ήταν.

Ενώ η δύναμη και η δόξα του Μαντείου μεγάλωνε, δυστυχώς αυξήθηκαν και οι πόλεμοι μεταξύ πόλεων-κρατών για το ποιος θα έχει υπό την κυριαρχία του το Μαντείο και τους θησαυρούς του. Οι Φωκιείς, οι Αμφισσείς ακόμα και οι Αθηναίοι, όλοι προσπάθησαν να επέμβουν στην οικονομική και θρησκευτική δύναμη του Μαντείου.

Αλλά ακόμα πιο ενοχλητικό για το Μαντείο ήταν ότι οι κατά καιρούς κυρίαρχοι του προσπαθούσαν Δελφοί Ιστορία Μαντείο των Δελφοί  Ναός Απόλλωνα Πυθία  Δελφοί Ιστορίαμεταξύ άλλων να παρέμβουν και να αλλάξουν τους χρησμούς έτσι ώστε οι χρησμοί να λένε ότι άρεσε στον καθένα ν' ακούσει, παραμερίζοντας έτσι την σημαντική επικοινωνία της Πυθίας και των ιερέων με τον Απόλλωνα.

Κατά την Κυριαρχία του Φίλιππου της Μακεδονίας οι Δελφοί δέχονταν επισκέπτες, αλλά όχι σαν τις παλιές εισροές επισκεπτών και προσφορών. Ακόμα και οι Ρωμαίοι πήραν στην κυριαρχία τους το Μαντείο.

Όλοι όμως αυτοί οι καταστροφικοί πόλεμοι για την κυριαρχία του και όλες οι επικείμενες παρεμβάσεις στο έργο του είχαν σαν επακόλουθο να χάσει την αίγλη και την σημασία του. Παρ' όλες τις προσπάθειες να ανακτήσει την παλιά του δόξα τίποτε δεν σταματούσε την παρακμή του, και σύντομα έπαψε να είναι το κέντρο του κόσμου.

Ο τελευταίος χρησμός που δόθηκε ήταν κατά το 362 π.χ. και ήταν ένα μήνυμα στον Παγανιστή Αυτοκράτορα Ιούλιο το οποίο έλεγε: Πήγαινε και πες στον βασιλιά ότι το καλά σφυρήλατο δωμάτιο έχει πέσει στην σκόνη. Ο Φοίβος Απόλλωνας δεν έχει πλέον οίκο, ή δάφνη, ή την γάργαρη πηγή. Ακόμα και η πηγή των αερίων έχει στερέψει και δεν υπάρχει πια. Μετά από τόσους καταστρεπτικούς πολέμους για την κυριαρχία του, και τον ερχομό του Χριστιανισμού, το Μαντείο και το ιερό των Δελφών πέρασε σιωπηλά στο σκοτάδι τις λησμονιάς και τις αφάνειας.


ΝΑΟΣ ΑΠΟΛΛΩΝΑ

Ο ναός του Απόλλωνα, το σημαντικότερο μνημείο του ιερού του Απόλλωνα στους Δελφούς, βρισκόταν σε περίοπτη και κεντρική θέση μέσα στο τέμενος. Στο ναό στεγάζονταν τα αγάλματα και τα αφιερώματα προς το θεό, αλλά εδώ γίνονταν και οι ιεροτελεστίες που είχαν σχέση με τη λατρεία, η σπουδαιότερη από τις οποίες ήταν η διαδικασία της μαντείας. Στο ναό υπήρχε και το «χρησμογραφείο», όπου φυλάσσονταν τα αρχεία και οι κατάλογοι των Πυθιονικών, που καταστράφηκαν το 373 π.Χ. Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο πρώτος ναός του Απόλλωνα που κτίσθηκε στους Δελφούς ήταν μία καλύβα από κλαδιά δάφνης, ο δεύτερος έγινε από κερί μελισσών και φτερά και ο τρίτος από χαλκό, ενώ ο τέταρτος κτίσθηκε από τους μυθικούς αρχιτέκτονες Τροφώνιο και Αγαμήδη με τη βοήθεια του ίδιου του Απόλλωνα. Αυτός πρέπει να ήταν ο πώρινος ναός, που καταστράφηκε από πυρκαγιά το 548 π.Χ. Ο ναός που τον διαδέχθηκε, οικοδομήθηκε με εισφορές που συγκεντρώθηκαν από όλη την Ελλάδα και από ξένους ηγεμόνες και ανέλαβε να τον ολοκληρώσει η μεγάλη αθηναϊκή οικογένεια των Αλκμαιωνιδών. Ολοκληρώθηκε περίπου το 510 π.Χ., ήταν δωρικός περίπτερος, με 6 κίονες στην πρόσοψη και 15 στις πλευρές. Ήταν πώρινος με μαρμάρινη πρόσοψη και εξαιρετικό γλυπτό διάκοσμο, φιλοτεχνημένο από το γλύπτη Αντήνορα. Θέμα του ανατολικού αετώματος ήταν η επιφάνεια του Απόλλωνα, η άφιξη του θεού στους Δελφούς με τη συνοδεία της αδελφής του Άρτεμης και της μητέρας του Λητούς. Στο κέντρο της παράστασης εικονιζόταν το άρμα με τους θεούς και δεξιά και αριστερά ανδρικές και γυναικείες μορφές. Στο δυτικό αέτωμα απεικονιζόταν σκηνή Γιγαντομαχίας, από την οποία σώζονται μόνο οι μορφές της Αθηνάς, ενός πεσμένου Γίγαντα, μιας ανδρικής μορφής και τα μπροστινά μέρη δύο αλόγων.

Ο σεισμός του 373 π.Χ. κατέστρεψε τον αρχαϊκό ναό και το ιερό κατέφυγε για δεύτερη φορά σε πανελλήνιο έρανο για την ανοικοδόμησή του. Ο τρίτος ιερός πόλεμος εμπόδισε τις εργασίες και μόλις το 330 π.Χ. ο ναός παραδόθηκε σε χρήση, κατασκευασμένος στο ίδιο σχέδιο και στις ίδιες σχεδόν διαστάσεις. Σε αυτό το ναό ανήκουν τα ερείπια που βλέπουμε σήμερα. Πρόκειται για εντυπωσιακό κτίσμα, θαυμάσιο δείγμα του δωρικού ρυθμού, του οποίου αρχιτέκτονες ήταν ο Σπίνθαρος ο Κορίνθιος, ο Ξενόδωρος και ο Αγάθων. Ο ναός είναι περίπτερος, με 6 κίονες στις στενές πλευρές και 15 στις μακρές, με πρόδομο και οπισθόδομο δίστυλους εν παραστάσι. Ο σηκός του χωρίζεται σε τρία κλίτη με δύο κιονοστοιχίες, η καθεμία από τις οποίες έχει οκτώ ιωνικούς κίονες. Στο βαθύτερο επίπεδό του βρισκόταν το άδυτο, όπου εκτυλισσόταν η μαντική διαδικασία και στο οποίο είχαν πρόσβαση μόνο οι ιερείς που θα ερμήνευαν τα λόγια της Πυθίας. Τα αετώματα από παριανό μάρμαρο φιλοτέχνησαν οι Αθηναίοι γλύπτες Πραξίας και Ανδροσθένης. Στο ανατολικό αέτωμα απεικονίζονταν ο Απόλλωνας με τις Μούσες και στο δυτικό ο Διόνυσος ανάμεσα στις Θυιάδες (Μαινάδες). Για το εσωτερικό του ναού γνωρίζουμε ελάχιστα στοιχεία, κυρίως από αρχαίους συγγραφείς: στους τοίχους του προνάου υπήρχαν χαραγμένα ρητά των επτά σοφών, όπως «γνώθι σαυτόν», «μηδέν άγαν» και το γράμμα Ε. Επίσης, υπήρχε χάλκινη εικόνα του Ομήρου και βωμός του Ποσειδώνα, ενώ στο άδυτο υπήρχε το άγαλμα του θεού και ο ομφαλός.

Στο ναό έχουν γίνει εργασίες αναστήλωσης, ενώ αποσπάσματα των αετωμάτων και από τις δύο οικοδομικές φάσεις του εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών.
Συντάκτης
Α. Τσαρούχα, αρχαιολόγος